Życiorysy mieszkańców dworu Szeligi

Pisaliśmy o Szeligach Jawornickich, Jankowskich, Olizarów i Żarynów.  Przedstawiamy teraz rodziny sióstr Jadwigi i Aleksandry Jankowskich.

Siostry Jadwiga Maria i Aleksandra Jankowskie

Jadwiga Maria z domu Jankowska Olizar-Wołczkiewicz  (1912-2000) herbu Jastrzębiec

Władysław Olizar-Wołczkiewicz (1908-1982), herbu Chorągwie Kmitów, mąż Jadwigi

Władysław i Jadwiga Maria mieli czworo dzieci:

1. Urszula ur. 1939, żona Andrzeja Leszczyńskiego
2. Jan ur. 1940, mąż Teresy Małgorzaty Sobolewskiej h. Ślepowron
3. Teresa ur. 1940, żona Tomasza Zakrzewskiego
4. Elżbieta ur. 1943, żona Władysława Dominika Dowgiałło h. Zadora

Obydwoje pochowani na cmentarzu leśnym przy Zakładzie dla Niewidomych w Laskach, 
kwatera B, rząd VII, miejsce 15,

Władysław Olizar-Wołczkiewicz h. Chorągwie Kmitów

Władysław Olizar-Wołczkiewicz
zdjęcie z profilu IPN delegatura w Opolu

Władysław Olizar (ur. 11 listopada 1908 w majątku Czarnolas w Żytomierskiem (Kijowszczyzna), zm. 23 grudnia 1982) – inżynier rolnik, ziemianin, działacz polityczno-społeczny.

Syn Włodzimierza Mariana i Urszuli Andrychiewicz. Ukończył SGGW (1929–1932). Był członkiem korporacji „Arkonia”. Współtworzył środowisko ONR-u. Brał udział w wojnie obronnej Polski w 1939. Podczas II wojny działał w SCN (Wydział Rolny) oraz Delegaturze Rządu na Kraj. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Wspólnie ze Stanisławem Żarynem administrował majątkiem Szeligi koło Warszawy. Ukrywali tutaj Irenę i Lazara Engelbergów, żydowskie małżeństwo.

Po wojnie był administratorem majątków Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Długoletni pracownik Centralnego Biura Studiów i Projektów Wodno-Melioracyjnych.

Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta. Pośmiertnie (1998) odznaczony w 1998 roku  medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Źródło: tu i tu.

Aleksandra z Jankowskich Żaryn, herbu Jastrzębiec (1916-2010)

Stanisław Żaryn (1913-1964), mąż Aleksandry

Stanisław i Aleksandra mieli pięcioro dzieci:

1. Maria ur. 1942
2. Hanna, ur. 1944
3. Szczepan
4. Joanna
5. Jan ur. 1958

Obydwoje pochowani w rodzinnym grobie w Wiązownej koło Otwocka.  Nagrobek i ozdobny metalowy krzyż projektował Stanisław Żaryn.

Aleksandra z Jankowskich Żaryn (1916-2010)

Aleksandra z Jankowskich Żaryn. Zdjęcie i tekst poniżej  pochodzą ze strony

17 marca zmarła w wieku 94 lat Aleksandra Żarynowa, działaczka Katolickiej Młodzieży Narodowej, współorganizatorka ślubów akademickich na Jasnej Górze w maju 1936 r., odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Autorka licznych przekładów – dzieł naukowych z dziedziny historii, architektury i konserwacji zabytków. Jej pogrzeb odbędzie się w środę 24 marca.

Aleksandra Żarynowa, z domu Jankowska, ziemianka z Kruchowa i Szelig, prawniczka i tłumaczka. Matka znanego historyka Jana Żaryna.

Urodziła się 25 lutego 1916 r. w Warszawie. Absolwentka szkoły Cecylii Plater-Zyberkówny; studentka Wydziału Prawa UW (po wojnie absolwentka na UMK w Toruniu); działaczka Katolickiej Młodzieży Narodowej i Duszpasterstwa Akademickiego przy kościele św. Anny, współorganizatorka ślubów akademickich na Jasnej Górze w maju 1936 r. W 1939 r. absolwentka Instytutu Francuskiego paryskiej Sorbony.

W czasie wojny wypędzona wraz z rodzicami z majątku w Kruchowie (Wielkopolska), okupację niemiecką przeżyła w rodzinnym majątku w podwarszawskich Szeligach. Tu ukrywała przekazanych pod opiekę Żydów. Aresztowana we Włochach w sierpniu 1944 r. za pomoc udzieloną rannemu powstańcowi, wywieziona do obozu pracy koło Freedland (Sokołowski Jar). Za swoją bohaterską postawę została po wielu latach odznaczona medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

W 1945 r. założyła i przez kilkanaście lat prowadziła czytelnię „Exlibris” przy ul. Pięknej, która stała się miejscem spotkań przedwojennej polskiej inteligencji. Pracowała w ambasadzie Szwajcarii , Muzeum Narodowym, ZAIKS-ie oraz w Muzeum miasta Bordeaux. Od lat 70-tych poświęciła się pracy na rzecz ochrony zabytków w Ministerstwie Kultury i Sztuki oraz Polskim Komitecie ICOMOS, który nadał Jej honorowe członkostwo.

Autorka licznych przekładów na język francuski – dzieł naukowych z dziedziny historii, architektury i konserwacji zabytków.

Od 1980 r. członkini NSZZ „Solidarność” w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Do końca życia aktywna w kole filistrowych korporacji „Arkonia”.

Jako Osoba niezachwianej wiary, w całym życiu dawała świadectwa miłości bliźniego otaczając opieką ludzi spotkanych na swojej drodze, nieobojętna wobec biednych i zagubionych życiowo.
Matka pięciorga dzieci, które samotnie – po przedwczesnej śmierci swego męża Stanisława, wielce zasłużonego dla Warszawy architekta – wychowała i wykształciła, nadając im formację wywiedzioną z najlepszych polskich tradycji.

Aleksandra Żaryn ma również wpis w Wikipedii.

Stanisław Żaryn (1913-1964)

Stanisław Żaryn, architekt

Zdjęcie i tekst z Wikipedii.

Stanisław Żaryn, ps. Bej (ur. 5 października 1913 w Warszawie, zm. 15 lipca 1964 w Inowrocławiu) – polski architekt, urbanista i konserwator zabytków.

Syn Franciszka i Janiny z Michalskich. Uczęszczał do Szkoły Ziemi Mazowieckiej przy ul. Klonowej 16. W młodości działał w harcerstwie, był członkiem 21 Drużyny Harcerskiej im. gen. Ignacego Prądzyńskiego[2]. Politycznie sympatyzował z obozem narodowym. Podjął również studia architektoniczne, jednak nie skończył ich przed II wojną światową.

W 1939 jako podporucznik rezerwy artylerii wziął udział w wojnie obronnej Polski w szeregach 1 Dywizjonu Artylerii Konnej. W czasie walk został ranny i udało mu się uniknąć dostania do niewoli. Podczas okupacji był żołnierzem Narodowej Organizacji Wojskowej, a następnie Armii Krajowej[4]. Wraz z żoną, ukrywał żydowską rodzinę w Szeligach pod Warszawą. Walczył też w Powstaniu Warszawskim.

Ukończył studia na Politechnice Warszawskiej, a w latach 1945–1964 był jej wykładowcą. Od 1945 pracownik Wydziału Architektury Zabytkowej Biura Odbudowy Stolicy, a od 1948 inspektor Urzędu Konserwatorskiego m.st. Warszawy. W latach 1957–1959 był naczelnikiem Wydziału Architektury i Urbanistyki Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków. W 1951 organizator i kierownik Komisji Badań Dawnej Warszawy. Był autorem projektu rekonstrukcji zniszczonej w 1944 Kolumny Zygmunta III Wazy. Prowadził odbudowę ponad 40 zabytkowych kamienic, m.in. strony Dekerta przy Rynku Starego Miasta dla Archiwum i Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (w tym także projekt wnętrz). Publikował artykuły na temat historii architektury i konserwacji zabytków.
Jest autorem książek Kamienica Warszawy XV i XVI wieku (1963), Trzynaście kamienic staromiejskich (Wydawnictwo Naukowe PWN, 1972).

Odznaczenia i upamiętnienie

Odznaczony m.in. Medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Złotą Odznaką Honorową „Za Zasługi dla m.st. Warszawy”, a także Nagrodą Państwową II Stopnia. Jego imieniem nazwano także ulicę na Wyględowie w Warszawie.

Ratowanie Żydów

Obie siostry Jankowskie wraz ze swoimi mężami zostali odznaczeni medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” w 1998 roku. Nazwiska Jadwigi Olizar, Władysława Olizara, Aleksandry Żaryn i Stanisława Żaryna figurują na liście Polacy Sprawiedliwi.

Na profilu IPN Oddział w Opolu możemy przeczytać fragmenty uzasadnienie:

„Na początku 1943 r. Komendant obozu pracy przymusowej pod Lwowem poinformował więźniów żydowskich, że wkrótce zostaną zlikwidowani. Irenie i Lazarowi Engelbergom, więźniom obozu, udało się uciec, udając się do Warszawy w nadziei znalezienia schronienia. Zakonnica Matylda Getter znalazła dla nich miejsce do ukrycia się na osiedlu Szeligi pod Warszawą. Ignorując oczywisty żydowski wygląd Engelberga i zagrożenie dla jego życia, zarządca hrabstwa, hrabia Władysław Olizar z żoną Jadwigą oraz Stanisław i Aleksandra Żaryn zgodzili się dać pracę Irenie która pracuje w gospodarstwie i szuka schronienia dla swojego męża Lazara w jednym z sąsiednich gospodarstw. Olizarowie i Żarynowie wkrótce zdali sobie sprawę, że praca w polu była dla Ireny zbyt trudna i wynajęli ją do opieki nad dziećmi Żarynów. (…) Przez cały czas, gdy Irena pozostawała pod opieką Olizarów i Żarynów, traktowali ją ciepło, strzegąc jej bezpieczeństwa osobistego i dbając o każdą jej potrzebę (…) Engelbergowie ukrywali się aż do wyzwolenia regionu w styczniu 1945 r.”
(Źródło: Gutman and Bender, The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations, tom 5: Poland, Part 2, str. 562.)

Rodzice Jadwigi Marii i Aleksandry Jankowskich

Alfred Jankowski  (1882-1947)                                      Zofia Karszo-Siedlewska (1884-1957)

 Alfred Jankowski h. Jastrzebiec (1882-1947)

JANKOWSKI ALFRED h. Jastrzębiec (1882–1947), administrator gospodarstwa leśnego maj. Ruda Maleniecka, właściciel majątku Miedzieża i części Rudy Malenieckiej w pow. końskim oraz majątku Kruchowo (pow. Mogilno), rolnik, działacz gospodarczy. Syn Felicjana (1839–1916) i Karoliny Joly de Fleury. Urodzony w Warszawie, przez pierwsze 10 lat życia pobierał naukę w domu. Wobec niskiego poziomu szkolnictwa w Kongresówce i obowiązującego nauczania w jęz. rosyjskim, ojciec oddał go do gimnazjum z internatem pod Berlinem. Dwunastoletni Alfred uciekł z tej szkoły z powodu pruskiego systemu wychowawczego, bicia dzieci po twarzy. Ojciec uznał powód ucieczki syna za słuszny i zawiózł go do Stuttgartu, gdzie młodzieniec zdał maturę. Pod koniec pobytu w szkole oraz w czasie studiów ogarnęła go pasja sportu alpinistycznego. Przeszedł najtrudniejsze szlaki alpejskie, od Dolomitów tyrolskich po Alpy francuskie. Potem, zgodnie z życzeniem ojca, odbył praktyki rolnicze w majątkach: Pakosławiu pod kierunkiem wybitnego rolnika Pomianowskiego, w Niechcicach (pow. piotrkowski) oraz w majątku rolno–przemysłowym Niemca, Gustawa Krygiera. W 1904 rozpoczął studia w Zurychu, po roku przeniósł się do Monachium i tam ukończył w 1908 wydział leśno–ekonomiczny. W czasie studiów włączał się, w okresach wakacji, do prac podejmowanych przez ojca na terenie Rudy. Po powrocie z Monachium ojciec wciągał go do zajęć gospodarczych w poszczególnych działach administracji majątkiem.

Następnie objął administrację całego gospodarstwa leśnego Rudy Malenieckiej. Prowadząc gospodarkę leśną, starał się wprowadzać ulepszenia zgodnie z wiedzą nabytą na studiach. Pomagał również w budowie i organizacji powstałej w majątku Stacji Doświadczalnej Rybactwa Słodkowodnego.

Wybuch wojny w 1914 zahamował przedsięwzięcia gospodarcze. Jednocześnie, gdy pobór do wojska rosyjskiego zagrażał wielu rodzinom, zorganizował pomoc i opiekę nad żonami i dziećmi rezerwistów z najbliższej okolicy. Gromadził dane dotyczące strat wojennych na terenie pow. spowodowane przesuwaniem się frontu, rekwizycjami dobytku i ostrzałem domów. Pod koniec 1915, gdy linia frontu ustaliła się w okolicy Rudy, a dwór miał być zajęty na szpital tyfoidalny, przeniósł się z rodziną do Warszawy. Tu rozpoczęła się jego intensywna praca społeczna. W Warszawie działało już od 1906 Centralne Towarzystwo Rolnicze. Alfred był czynnym członkiem Sekcji Leśnej w Końskich. W warunkach okupacyjnych najważniejszym zadaniem CTR było zorganizowanie rejestracji strat wojennych wyrządzonych rolnictwu i wsi polskiej. W listopadzie 1915 powstało Biuro Rejestracji Strat Wojennych, w którym objął dział leśny, współpracując z komisją rolną. Był współautorem wydanych drukiem instrukcji. W 1919 został delegowany przez CTR, którego był sekretarzem od 1917, do Paryża na kongres wersalski z dokumentacją strat wojennych. Dokumenty CTR zostały złożone w odpowiedniej komisji kongresu przez Romana Dmowskiego. Po powrocie do kraju i ukończeniu akcji rejestracji strat wojennych, skierował swe wysiłki ku stworzeniu organizacji leśników. W 1919 powstało Zrzeszenie Właścicieli Lasów, którego został prezesem. Współpracował wówczas z powstałym Departamentem Leśnictwa Ministerstwa Rolnictwa. Propagując ochronę lasów zniszczonych w czasie wojny, osiągnął uchwalenie prawa zabraniającego wycinania lasu w wieku poniżej 80 lat oraz nakazu natychmiastowego zalesiania wyrębów. Dowodem uznania jego zasług było odznaczenie go przez Prezydenta RP w 1929 Orderem Odrodzenia Polski (w 10–lecie prezesury Zrzeszenia Właścicieli Lasów). Z CTR był związany również po odzyskaniu niepodległości, gdy został delegowany w maju 1923, wspólnie z prezesem CTR Marianem Kiniorskim, na Międzynarodowy Kongres Rolniczy w Paryżu. W październiku następnego roku na pierwszym ogólnopolskim Kongresie Rolniczym w Warszawie przewodniczył Sekcji Leśnej. Niezależnie od pracy w organizacjach rolniczych, zdając sobie sprawę z ogromu potrzeb opieki zdrowotnej społeczeństwa polskiego wyczerpanego działaniami wojennymi, postanowił zorganizować PCK. W pamiętniku żony Zofii Jankowskiej jest notatka: „Po powrocie z Paryża zajął się propagandą PCK. Oparł ją o sieć stworzoną dla rejestracji i w ciągu paru miesięcy zdobył ok. 2 000 000 członków, gdy jeden milion był niezbędny dla wprowadzenia PCK jako członka Międzynarodowego Czerwonego Krzyża (…)” W czasie najazdu sowieckiego w 1920 wstąpił ochotniczo do Armii gen. J. Hallera i był na froncie północnym jako pełnomocnik PCK przy I Armii WP. Przedłużające się działania wojenne opóźniły postępowanie spadkowe po zmarłych rodzicach Felicjanie i Karolinie. Przez szereg lat trwało regulowanie serwitutów, co uniemożliwiało sprawiedliwy podział majątku. Dopiero pod koniec 1925 zostały one definitywnie uregulowane, przy czym znaczna część gruntów przeszła w ręce dotychczasowych użytkowników. Alfred  Jankowski otrzymał Miedzieżę i sporą liczbę poręb z Rudy Malenieckiej i gruntów poserwitutowych. Wtedy zakupił majątek Kruchowo w Poznańskiem. Kruchowo było obciążone długami hipotecznymi. Włożył dużo wysiłku w zagospodarowanie majątku, wyremontował gorzelnię, założył stawy rybne, z których narybek wzbogacił 38–hektarowe jezioro. Oboje z żoną zorganizowali produkcję chlewni, obory, owczarni i ogrodu. Wprowadził nawet mechanizację robót w postaci pługa parowego. Zwiększył wysiew nawozów sztucznych. Niestety, gwałtowny spadek cen na produkty rolne i ogólnoświatowy kryzys 1929, spowodowały wzrost zadłużenia. Przewidując realizację reformy rolnej, zdecydował się na parcelację oddłużeniową, którą przeprowadził w l. 1934–1938, a uwłaszczenie hipoteczne parcelantów zostało dokonane w lipcu 1939. W majątku pozostało 216 ha ziemi ornej. W połowie l. trzydziestych zapadł na zdrowiu, dokuczały mu silne ataki astmy. Zawał serca w jesieni 1938 spowodował niewydolność krążenia, prowadząc do inwalidztwa. W październiku 1939 gestapo aresztowało go jako zakładnika, a następnie wraz z rodziną został wypędzony z Kruchowa do GG, z pozwoleniem zabrania „dwóch sztuk” ubrania na zmianę. Zamieszkał z rodziną w gospodarstwie ciotki Aleksandry Jawornickiej w Szeligach pod Warszawą, skąd został powtórnie usunięty 23.01.1945 przez władze komunistyczne. Ostatnie dwa lata życia przebywał u córki i zięcia, Aleksandry i Stanisława Żarynów, w odbudowanym z ruin mieszkaniu w Warszawie. Żoną Alfreda była Zofia z Karszo–Siedlewskich (1884–1957).

Dzieci: 1) Jadwiga (ur. 1912), mgr. rolnictwa, zamężna za Władysławem Olizarem (1908–1982);

2) Aleksandra (ur. 1916), prawnik, zamężna za Stanisławem Żarynem, architektem. Ich dzieci: a) Maria, architekt, zam. Wójtowiczowa; b) Anna, lekarz, zam.Jankowska; c) Szczepan, etnograf, dziennikarz, oż. 1o v. z Mirosławą Banasińską, zm.1986, 2ov. z Krystyną Berowską; d) Joanna, filolog, zam. Metzger; e) Jan, historyk, oż. z Małgorzatą Grzmilas.

Jadwiga Olizar

Nota biograficzna Alfreda Jankowskiego opublikowana przez córkę Jadwigę Olizar-Wołczkiewicz w opracowaniu „Ziemianie XX wieku„.

Zofia Jankowska z Karszo-Siedlewskich (1884-1957) herbu Ogończyk

JANKOWSKA ZOFIA z KARSZO–SIEDLEWSKICH (15.10.1884–1957) współwłaścicielka majątku Kruchowo w Poznańskiem, działaczka społeczna. Córka Aleksandra Karszo–Siedlewskiego h. Ogończyk (1857–1941) i Felicji (1859–1939) z Jawornickich h. Gozdawa,Ur. w Popławach w pow. opoczyńskim.

Wysoko ceniła rodzinne tradycje i zasady życia swoich rodziców. Wychowana w surowych zasadach moralnych domu kalwińskiego, w 1926 przeszła na katolicyzm. Jej duchowym kierownikiem był ks. Władysław Korniłowicz z Lasek. Wpływ Zofii na otoczenie był tak wielki, że mimo iż nigdy nie czyniła żadnego nacisku, na katolicyzm przeszły obie jej córki, a wkrótce po nich jej mąż Alfred Jankowski i dwie inne osoby z rodziny. Pomimo bardzo silnych przekonań religijnych i głębokiego przywiązania do religii katolickiej, zachowała pełny szacunek dla przekonań religijnych swoich rodziców i stała się w rodzinie żywym przykładem idei ekumenizmu, dość nowej w ówczesnych latach. Zofia była jedynaczką. Szczupła blondynka, o „eterycznej urodzie”, przez całe lata poważnie chora, pozbawiona była możliwości normalnego życia. Uwielbiana w rodzinie, wywierała wpływ na otoczenie i była ośrodkiem życia rodzinnego, skupiając wokół siebie bliskich i przyjaciół. Stale kształciła swój charakter i umysł.

Dzięki wybitnej inteligencji i zdolnościom organizacyjnym umiała sprostać wielu trudnym zadaniom, służąc Bogu, ojczyźnie i rodzinie  Poślubiła w 1910 Alfreda Jankowskiego (1882–1947), który gospodarował w majątku Ruda Maleniecka w pow. końskim. Urodziła dwie córki: Jadwigę (ur. 1912) i Aleksandrę (ur. 1916). Zajmowała się ich wychowaniem; wpajanie im zasad chrześcijańskich uważała za najważniejszy obowiązek w życiu. Studiowała historię, historię sztuki, filozofię i pedagogikę. Kochała piękno i wprowadzała je na co dzień do własnego domu, gromadząc w mieszkaniu w Warszawie, które dzieliła z rodzicami i we dworze w Kruchowie, dzieła sztuki, książki i pamiątki rodzinne.

Pracowała na niwie społecznej, troszcząc się o wychowanie kobiet wiejskich oraz rozwój rodziny. Mieszkając przez lat kilka w Warszawie, pracowała w Zjednoczeniu Ziemianek Polskich, których pierwsze koła zakładała wraz z matką. Prowadziła Sekcję Spraw Międzynarodowych. Przez kilka lat była redaktorką pisma „Ziemianka Polska”.

Brała udział w Międzynarodowych Kongresach Rolnych (1923 Paryż, 1925 Warszawa, 1927 Bruksela), gdzie wygłaszała wiodące referaty i reprezentowała Koło Gospodyń Wiejskich przy CTR. Wcześniej zakładała Koła Włościanek Polskich w Rudzie Malenieckiej, potem w Kruchowie i w Trzemesznie. W uznaniu jej zasług dla rolnictwa i organizacji kobiet wiejskich została odznaczona Krzyżem Zasługi przez króla Belgów Alberta I na kongresie w Belgii (1927). W Zjednoczeniu Zrzeszeń Rodzicielskich kierowała Komisją ds. Rodziny i została wybrana na wiceprzewodniczącą Międzynarodowej Komisji Wychowania Rodzinnego. Jako delegatka polska wygłaszała referaty na kongresach w Rzymie (1927) i w Bernie (1928). W pracy politycznej brała udział w czasie wyborów do sejmu w 1919 i 1922. Kierowała wówczas Sekcją Propagandy i Kolportażu Narodowej Organizacji Wyborczej Kobiet Polskich. Intensywną pracę w tym okresie przypłaciła nawrotem ciężkiej choroby. W okresie, gdy zdrowie jej pozwalało, gospodarowała z mężem w świeżo nabytym majątku Kruchowo (1926). Wydawała przyjęcia z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej (PWK) w Poznaniu. Zorganizowała wzorowe gospodarstwo warzywnicze i szklarnie oraz chlewnię zarodową.W trudnych gospodarczo latach 1930–1935 prowadziła w Kruchowie pensjonat. Była dla męża dzielną towarzyszką i najbliższym przyjacielem. Ostatnie lata życia pielęgnowała go w ciężkiej chorobie. W rok po jego śmierci została sparaliżowana i w tym stanie żyła jeszcze 9 lat. Pomimo cierpień wywołanych postępującą chorobą, zajmowała się wychowaniem wnuków, spisywała historię rodziny, interesowała się polityką i wszystkim co ją otaczało. Była kochana i ceniona przez obu zięciów. Jej pogłębione pracą nad sobą życie religijne i nieugięte zasady moralne miały niezatarty wpływ na rodzinę i całe otoczenie.

Aleksandra Żaryn

Nota biograficzna Zofii Jankowskiej z Karszo-Siedlewskich  opublikowana przez córkę Aleksandrę Żaryn w opracowaniu „Ziemianie XX wieku”

Alfred Jankowski i Zofia Jankowska z Karszo-Siedlewskich , rodzice Jadwigi i Aleksandry Jankowskich , pochowani są na cmentarzu leśnym przy Zakładzie dla Niewidomych w Laskach.

Dziadkowie Jadwigi i Aleksandry ze strony matki Zofii

Aleksander Karszo-Siedlewski z żoną Felicją

 Aleksander Karszo-Siedlewski h. Ogończyk (1837-1941)

KARSZO-SIEDLEWSKI ALEKSANDER h. Ogończyk (1857-1941), właściciel majątku Popławy (pow. opoczyński), działacz społeczno-ekonomiczny i polityczny, radca Dyr. Gł. TKZ. Syn Aleksandra Jana, przemysłowca, i Zofii z Zielińskich. Ur. w Warszawie.

Uczęszczał do IV gimnazjum w Warszawie, lecz został usunięty za przynależność do tajnej organizacji uczniowskiej. Ukończył Instytut Rolniczo-Leśny w Puławach; na uczelni brał udział w studenckich obchodach świąt narodowych i w wydawnictwie im. Kraszewskiego utworzonym przez akademików dla uczczenia jubileuszu pisarza.

W 1893 ożenił się z Felicją Jawornicką i objął majątek Popławy (250 ha użytków rolnych), zakupiony przez ojca w okolicach Paradyża, gdzie były groby jego przodków. Gospodarstwo rolne było zapuszczone, większość gruntów sapowata i podmokła, wymagająca drenowania. Jednakże Popławy po melioracjach dawały obfite plony.

Specjalizował się w produkcji koniczyny nasiennej i buraków nasiennych. Z zaprzyjaźnionymi sąsiadami włączał się do prac obywatelskich i społecznych, początkowo do Sekcji Przemysłowo-Rolnej Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Sekcja ta przekształciła się w S. Rolną, a w 1906 w Centr. Tow. Rolnicze, gdzie organizował kolejno 3 sekcje:  melioracyjną, nasienną i rybacką. Współpracował z Centralnym Wydziałem Kółek Rolniczych. Przystąpił również do pracy w TKZ, zostając radcą Dyrekcji Szczegółowej w Radomiu, a w 1906, radcą Dyrekcji Głównej w Warszawie; w 1908 wybrano go ponownie, lecz gubernator warszawski odmówił zatwierdzenia „z powodu zbyt wielkiego wpływu na lud w swoim okręgu”. W 1903 był założycielem Towarzystwa Ubezpieczeń „Snop”. Zapewne już w latach dziewięćdziesiątych należał do Ligi Narodowej; z ruchem narodowym związał się na całe życie. Wówczas też został sędzią gminnym; działalność ta pozostała w pamięci mieszkańców przez kilkadziesiąt lat. Celem przejęcia w ręce polskie handlu w okolicznych miasteczkach założył w Żarnowie i Opocznie pierwsze polskie sklepy kolonialne. Skończyło się to dużym krachem finansowym. Karszo-Siedlewscy musieli zaciągnąć pożyczkę na hipotekę majątku. Zaangażowany wraz z żoną w walce z analfabetyzmem współpracował z Macierzą Szkolną, a po jej zawieszeniu w 1907 nie przerwał działalności, biorąc udział w organizowaniu kursów i wystaw rolniczych lub ogrodniczo-pszczelarskich, wycieczek do wzorowych gospodarstw. We dworze w Popławach organizował w latach 1905-1907 z ramienia Narodowej Demokracji spotkania z okazji rocznic narodowych i zebrania polityczne, m.in:. wybory dwóch posłów do Dumy z okręgu opoczyńskiego. Działalność w Narodowej Demokracji była zapewne przyczyną rewizji żandarmerii rosyjskiej i choć nic nie znaleziono, musiał opuścić Popławy i okolice.

W 1912 ze względów rodzinnych i finansowych sprzedali majątek i przenieśli się do Warszawy do 6 pokojowego mieszkania przy ul. Okólnik 11A, gdzie nie zaprzestali działalności społecznej i politycznej. Z chwilą wybuchu wojny Aleksander Karszo-Siedlewski stanął na czele „Kuratorium Obywatelskiego rodzin rezerwistów” i prowadził je przez całą wojnę. Współpracował z Komitetem Obywatelskim m.st. Warszawy w 2 sekcjach, Radą Główną Opiekuńczą, był w Komitecie Obchodu 125 rocznicy ogłoszenia Konstytucji 3 Maja, współdziałał z odrodzoną w 1916 Macierzą Szkolną, Polskim Czerwonym Krzyżem, Polskim Białym Krzyżem. Był w zarządzie Towarzystwa Rolniczego Warszawskiego. Od 1916 ożywiła się jego działalność polityczna w Stronnictwie Narodowym, które zaproponowało swych kandydatów do Koła Międzypartyjnego, wysuwającego kandydatów do Rady Stanu. W mieszkaniu na Okólniku miały miejsce w latach 1917-1920 tzw. „salony polityczne” (ok 60-80 osób), w których uczestniczyli liczni wybitni działacze (m.in. St. Surzycki, E. Stecki, J. Kochanowski, M. Kiniorski, W. i S. Grabscy); na jednym z zebrań zapadła uchwała o powstaniu  Związku Ludowo-Narodowego. W okresie działania rządu Paderewskiego spotykał się często z nim i z jego żoną na terenie towarzyskim (bratanica Aniela poślubiła Sylwina Strakacza, sekretarza premiera).
W 1920 współpracował z Radą Obrony Państwa, po 1920 brał udział w uruchomieniu banku dla rozwoju przemysłu, rzemiosła i handlu oraz instytucji „Rozwój”, wcielających w życie program społeczno-polityczny Narodowej Demokracji, nie brał bezpośredniego udziału w życiu politycznym, lecz był w stałym kontakcie z ludźmi w nim zaangażowanymi. Poświęcił się działalności gospodarczej i społecznej: w Centralnym Towarzystwie Rolniczym, które połączyło organizacje rolnicze z trzech zaborów, pracował przy reorganizacji sekcji nasiennej i rybackiej. Wyrazem uznania było mianowanie go członkiem honorowym Krajowego Towarzystwa Rolniczego w Krakowie w 1929. W pierwszych latach powojennych z ramienia Stronnictwa Narodowego był wydelegowany do Francji i Belgii w celu uzyskania pożyczki na odbudowę i uruchomienie fabryk.

Wobec pogarszającego się stanu zdrowia w 1927 przeniósł się na 4 lata na wieś, pomagając zięciowi Alfredowi Jankowskiemu w zagospodarowaniu majątkiem Kruchowa (pow. Mogilno, ok. 900 ha). Praca na wsi, m.in. zakładanie stawów rybnych dała mu wiele satysfakcji. Powróciwszy na stałe do stolicy wrócił też, w ograniczonym wiekiem zakresie, do działalności społecznej. Był przez 13 lat prezesem b. wychowanków Instytutu Puławskiego, tzw. Koła Puławiaków, napisał jeden z rozdziałów „Wspomnień puławskich”, wyd. Stowarzyszenia Wychowańców byłego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, Warszawa 1933; był udziałowcem „Gazety Rolniczej”. Do końca życia interesował się instytucjami i organizacjami, w których przez długie lata pracował, ciesząc się szacunkiem wśród ich członków i młodego pokolenia, zwłaszcza o orientacji narodowej.

Dzieci: Zofia, późniejsza żona Alfreda Jankowskiego, wł. maj. Kruchowo, wychowanka – Maria Russocka.

Hanna Szwankowska

Zdjęcie i biografia Aleksandra Karszo-Siedlewskiego opublikowana w pracy „Ziemiaństwo polskie XX wieku„.

Felicja z Jawornickich Karszo-Siedlewska (1859-1939)

KARSZO-SIEDLEWSKA FELICJA (1859-18.03.1939), współwłaścicielka majątku Popławy w pow. opoczyńskim. Córka Antoniego Jawornickiego h. Gozdawa i Heleny z Russockich, urodzona w Kiełczynie. Prawnuczka Wojciecha Jawornickiego, ur. ok.1755, właściciel majątku Kiełczyna oraz flotylli barek, którymi spławiał do Gdańska pszenicę własną i zakupioną u sąsiadów. Ojciec Antoni oczynszował większą część mająatku Kiełczyna, wypuszczając chłopom ziemię na długotrwałą dzierżawę; za pomoc powstańcom 1863 był obłożony wysoką kontrybucją. W rezultacie Kiełczyna została sprzedana i rodzina przeniosła się do folwarku Przyborowice w pow. sandomierskim.Po śmierci matki Felicja od 14 roku życia wychowywała się u kuzynów Goniewskich w majątku Wola Gałęzowska (pow. lubelski), gdzie uczyła się z rówieśniczkami, interesując się szczególnie historią. Pierwszą jej pracą było nauczanie dwojga dzieci w majątku Jasicę (pow. opatowski), należącego do Aleksandra i Marii ze Świdów Russockich.

W 1883 wyszła za Aleksandra Karszo-Siedlewskiego i wspólnie z mężem zaczęła zagospodarowywać majątkiem Popławy w ziemi opoczyńskiej. Felicja zajmowała się hodowlą drobiu i ogrodem. Przez kilka lat pomagała jej w prowadzeniu domu i wychowywaniu dziecka matka Helena Jawornicka, która opiekowała się też biednymi, m.in. zakupywała w Opocznie wiele kolorowego materiału, szyła z młodszą córką Kazimierą i wnuczką Zosią sukienki dla najbiedniejszych dzieci ze wsi. Dwór w Popławach stał się jednym z najbardziej żywotnych ośrodków życia towarzyskiego i społecznego w okolicy. Coraz większe zaangażowanie społeczne męża nakładało na Felicję rosnące zadania w kierowaniu majątkiem. Prowadziła też własną pracę społeczną: od 1895 w tajnym początkowo stowarzyszeniu ziemianek zakładała kółka gospodyń wiejskich będąc w okręgu sandomiersko-radomskim jedną z najczynniejszych inicjatorek i wykonawczyń tej akcji. We dworze zorganizowała szkołę elementarną, gdzie uczyła z pomocą siostry Kazimiery, córki i wyszkolonej przed tym Ewy Tykówny, późniejszej Krzysztofik.W dwóch klasach uczono do 50 dzieci, ale tylko przez dwa lata. Po rozwiązaniu w 1907 Macierzy Szkolnej groziły za to represje. Dalsza akcja oświatowa możliwa była tylko na mniejszą skalę: ograniczono liczbę dzieci, które przychodziły do dworu jakoby do darcia pierza, wypożyczano na wieś książki i kolportowano czasopisma, wśród nich nielegalnego „Polaka”, organ Narodowej Demokracji wydawany we Lwowie. W zalegalizowanym na terenie Kongresówki w 1905 Stowarzyszeniu Zjednoczonych Ziemianek wchodziła do Zarządu jako przewodnicząca Wydziału Społecznego i współpracowniczka Sekcji ogrodniczej i nasiennej. Te funkcje społeczne pełniła nadal i w Warszawie, dokąd przenieśli się Karszo-Siedlewscy w 1912 po sprzedaży Popław. Z chwilą wybuchu I wojny światowej Felicja wraz z mężem pracowała przy organizowaniu ochronek dla dzieci, szkół zawodowych i jadłodajni Komitetu Pomocy rodzinom rezerwistów. W 1916 współpracowała z reaktywowaną Macierzą Szkolną, a później z RGO, Wydz. Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą. U zrębów naszej państwowości wraz z mężem prowadziła „salon polityczny” w dużym mieszkaniu przy Okólnik 11A, zawsze otwartym dla rodziny i przyjaciół. W 1920 z córką uczestniczyła w utworzonej przez posłanki Służbie Narodowej Kobiet. W następnych latach nie uchylała się od pracy społecznej, m.in. brała udział w pierwszym Narodowym Komitecie Wyborczym Kobiet.

Ostatnie lata życia poświęciła rodzinie; tęskniła do wsi gdzie czuła się najlepiej. Zmarła u córki w majątku Kruchowo (pow. mogilski), pochowana w Warszawie na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej.

Hanna Szwankowska

Biografia Felicji z Jawornickich Karszo-Siedlewskiej, żony Aleksandra opublikowana w pracy „Ziemianie polscy XX wieku„. 

W Kurierze Warszawskim, w wydaniu dodatkowym do R. 119, 1939, nr 78 zamieszczono zawiadomienie o śmierci w Kruchowie, w dniu 18 marca 1039 roku Felicji z Gozdawa-Jawornickich Karszo-Siedlewskiej, żony Aleksandra.

Dziadkowie Jadwigi i Aleksandry ze strony ojca Alfreda

                 Felicjan Jankowski                                                                         Karolina Joly de Fleury

Jankowski Felicjan herbu Jastrzębiec (1839-1916)

JANKOWSKI FELICJAN h. Jastrzębiec (1839–1916), właściciel majątku Ruda Maleniecka w pow. końskim, przemysłowiec. Syn Adama i Marty Kleinerówny, urodzony w Pleszewie. Według przekazu rodzinnego dziad Felicjana Michał pochodził z Podlasia, brał udział w wojnach napoleońskich, a następnie emigrował. Po powrocie osiadł w Kaliszu, tam ożenił się z M. Krzyżanowską. Syn ich Adam ukończył gimnazjum w Kaliszu. Ożenił się z córką pastora z Pleszewa, M. Kleinerówną. Przez pewien czas pełnił funkcję starosty w Pleszewie, ale jako Polak został zdegradowany do stanowiska niższego urzędnika miejskiego. Felicjan był jednym z sześciu synów Adama. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Pleszewie, do gimnazjum w Ostrowiu. Po dojściu do kl. VI zdecydował się zostać agronomem, marzeniem jego było posiadanie własnego gospodarstwa. Z powodu ciężkiej sytuacji finansowej ojciec nie oddał 15-letniego Felicjana na praktykę do majątku rolnego, ale do destylatorni w Pleszewie, należącej do Niemca Neufelda. Po dwu latach stał się wykwalifikowanym destylatorem z wysoką pensją. W 1858 właściciel zlikwidował destylatornię, Felicjan utracił pracę i został powołany na 3 lata do wojska pruskiego. Po powrocie do domu przeniósł się do Królestwa Polskiego. Pracę dostał w destylatorni Karola Sznajdera w Warszawie. W 1863 w związku z wojną prusko–duńską ponownie powołano go do wojska. Po zakończeniu wojny wrócił do Warszawy. Dzięki pomocy brata matki został udziałowcem destylatorni Sznajdera, na której modernizację przekazał otrzymane 15 tys. złp.

Kamienica Destylarni Wódek Karola Schneidera znajduje się w Alejach Ujazdowskich 51. Została wybudowana w latach 1865-1866 według projektu Juliana Ankiewicza. Po śmierci Karola Schneidera właścicielem kamienicy został siostrzeniec Aleksander Karszo-Siedlewski. Obecnie w budynku mieści się ambasada Nowej Zelandii.

Szczegółową historię kamienicy i destylarni Karola Schneidra a potem Aleksandra Karszo-Siedlewskiego przeczytasz na profilu Historia Warszawy cegłą pisana.

dodane przez WMOM

Przedsiębiorstwo zwiększyło siedmiokrotnie dochody, a Felicjan stał się zamożnym człowiekiem. W czasie podróży do krajów zachodnich poznał  młodą Szwajcarkę, córkę Francuza Karolinę Joly de Fleury, i poślubił ją w 1872. W 1874 wycofał swój wkład z destylatorni Sznajdera i założył własną fabrykę wódek. Zakupił plac przy ul. Marszałkowskiej 130, wybudował dom i fabrykę. Pomocą służyli mu bracia.

Kamienica Felicjana Jankowskiego wybudowana w 1904 roku przy Marszałkowskiej 130 róg Moniuszki 12. Zdjęcie  przedstawia kamienicę w 1912 roku. Została zburzona w w czasie Powstania Warszawskiego a ruiny rozebrano w 1946 roku. Kamienicę projektował  Władysław Karol Rittendorf (ur. 29 czerwca 1821 w Nowym Mieście nad Pilicą, zm. 15 maja 1898 w Warszawie) – polski architekt.

Oprócz tzw. kamienicy dochodowej (wynajmowano w niej pomieszczenia) na posesji była też destylarnia parowa Felicjana Jankowskiego oraz fabryka wódek i likierów.

W dodatku ilustrowanym tygodnika Świat nr 42 1908 roku ukazał się artykuł ilustrowany zdjęciami destylarni parowej Felicjana Jankowskiego, str. 23-25.

Łukasz Czajka (prowadzący blog czajkus.com)  dokładnie opracował historię tej destylarni na stronach od 48 do 55 biuletynu AQUA VITE 4/2022.

Firma F. Jankowski  funkcjonowała od 1874 roku przez  65 lat prowadzona do 1916 przez Felicjana Jankowskiego a potem jego spadkobierców i zaprzestała działalności w czasie okupacji niemieckiej.

W 1922 roku kupiono parcelę Tarczyńska 4 i tam w 1923 roku uruchomiono rektyfikację, przy Marszałkowskiej 130 pozostawiając do 1925 roku fabrykę wódek i likierów. Produkowano ponad 100 gatunków wódki.
W kalendarzu Myśliwskim na 1930 rok destylarnia F. Jankowskiego polecała:

dodane przez WMOM

Zgodnie z wpisem do Rejestru Handlowego sądu Okręgowego w Warszawie, opublikowanym w tygodniku Polska Gospodarcza 1932   w 1932 roku właścicielem destylarni jest Władysław Jankowski.

dodane przez WMOM

W Muzeum Wódki w Koneserze na Pradze  l eksponaty z Destylarni Parowej F. Jankowskiego można obejrzeć w gablocie nr 14: „W zestawie eksponatów pochodzących z tej fabryki na szczególną uwagę zasługują XIX wieczne obiekty: etykieta Leśniczówka, butelka  likieru różanego wykonana z niezwykle cienkiego szkła oraz trójkątna butelka z ciemnego szkła”.

Jeszcze w 2019 roku na licytacji Allegro można było kupić jedną z butelek z fabryki wódek i likierów F. Jankowskiego za 126 zł a sprzedający tak ja zachwalał: „Rektyfikacja i Dystylarnia Parowa Felicjana Jankowskiego działała w Warszawie przy ul. Tarczyńskiej 4. Jej Wódka Warszawska cieszyła się popularnością nie tylko w Warszawie ale prawdziwym hitem firmy była Siwucha Staropolska. Jej ćwiartki, ulubiony format dorożkarzy, dały początek słynnemu zamówieniu – ,, z niebieską kartką poproszę”. Kliknijcie w sieci – Siwucha F. Jankowski – zobaczycie dlaczego. Moja butelka jest jednak po bardziej wykwintnym trunku – nalewce wiśniowej – a jej bardzo nietypowa forma podwójnego walca z bardzo krótką szyjką – nawiązuje do bardzo popularnego w latach trzydziestych designu art deco. Ostatnie zdjęcie tylko dla porównania – najbardziej art decowskiej warszawskiej butelki – słynnej piramidy Szach – Warszawa. Zapraszam do licytacji”.

Znany varsavianista Jerzy S. Majewski   na swoim blogu „Miasta Rytm” tak pisze:

W tym czasie Marszałkowska była istnym filmowym zagłębiem. Wystarczy wspomnieć, że zaledwie kilkadziesiąt metrów dalej, w kamienicy Jankowskiego przy Marszałkowskiej 130 działało słynne atelier filmowe „Sfinks”, a tuż obok kilka kinematografów. Już w latach międzywojennych w sąsiedztwie kamienicy przy Marszałkowskiej 112 powstanie z kolei popularne kino „Stylowy”.

dodane przez WMOM

Dn. 1.10.1874 destylatornia rozpoczęła pracę. Do 1880 spłacił prawie w całości zaciągnięte długi i zakupił majątek Pawłowice (1260 ha) przy trasie Warszawa–Dęblin. W posiadłość tę włożył dużo pracy i pieniędzy, przeprowadził meliorację, postawił budynki i zakupił inwentarz. W końcu l. osiemdziesiątych musiał sprzedać Pawłowice z wielką stratą, gdyż tereny te miały być zajęte pod wojskowe obiekty rosyjskie. Mimo to nie wycofał się z interesów, inwestował w różne przedsiębiorstwa, jak cukrownie, papiernie, cegielnie. Dzięki temu zgromadził wkrótce znaczny majątek i w 1904 zakupił za blisko 2 mln rubli dobra Ruda Maleniecka wraz z majątkiem Lipą i Miedzieżą. Dobra te obejmowały 8400 ha. Ruda Maleniecka, znana z bogactw rudy żelaznej i glinki ogniotrwałej, w końcu XIX w. straciła swoją atrakcyjność. Przemysł żelazny w Zagłębiu Staropolskim przestał być opłacalny. Felicjan Jankowski zajął się leśnictwem. Pierwszą inwestycją była budowa tartaku, który postawiony przez firmę wrocławską Hofmana, okazał się o tyle lepszy od jedynego istniejącego w okolicy, że ten dawniejszy uległ likwidacji i został przeniesiony do innego miasta. Oprócz gospodarki leśnej majątek posiadał gospodarstwo rolne, stawy rybne oraz młyn. Felicjan zorganizował sprawnie działającą administrację, a majątek prowadzony był według nowoczesnych metod. Zajął się także podniesieniem oświaty w okolicy, przyczynił się do budowy kościoła w Miedzieży. Przy jego wydatnej pomocy utworzono w 1909 dwuletnią szkołę dla dzieci wiejskich. Oficjalnie było to przedszkole, tzw. ochronka, gdyż po 1907 nie wolno było zakładać tu polskich szkół. W okresie międzywojennym przedszkole to działało jako normalna szkoła elementarna. Felicjan Jankowski przywiązywał dużą wagę do spraw oświatowych. Świadczy o tym fakt, że po utworzeniu w 1910 Kursów Przemysłowo–Rolniczych przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa ofiarował tej instytucji kilka hektarów łąk i stawów rybnych. Udzielił też pomocy finansowej na budowę mieszkań i pracowni. W ten sposób powstała na terenie Rudy Malenieckiej Stacja Doświadczalna Wydziału Ichtiologii SGGW. Wybuch I wojny światowej zastał go w Warszawie. Do Rudy Malenieckiej nie wrócił. Front niemiecko–rosyjski przebiegał przez tamte tereny. Zmarł w Warszawie po krótkiej chorobie.

Dzieci: 1) Edward (1873–1955) przemysłowiec, żona Wanda z Kotkowskich;

2) Władysław(1878–1934) przemysłowiec, żona Wanda Jankowska;

3)Alfred (1882–1947);

4) Helena (1882–1945), wŁ. maj. Ruda Maleniecka, zam. za Władysławem Froelichem. Ich syn Stanisław Jan Froelich (1904–1943).

Jadwiga Olizar

Biogram Felicjana Jankowskiego opracowała wnuczka i opublikowała w opracowaniu „Ziemianie polscy XX wieku„.

Po śmierci Felicjana Jankowskiego tygodnik Świat zamieścił w nr 48 roku 1916 pożegnanie.

W Kurierze Warszawskim nr 312 z 10 listopada 1916 roku w wydaniu wieczornym ukazał się nekrolog Felicjana Jankowskiego.

Nekrolog Felicjana Jankowskiego Kurier Warszawski R. 96, nr 312, 10 listopada 1916 r wydanie wieczorne

 Jeżeli ktoś chciałby podzielić się wiedzą lub zdjęciami i dokumentami (skany) w celu uzupełnienia wpisu, zapraszamy.

Zapraszamy do zapoznania się z materiałami dotyczącymi Szelig, które wcześniej publikowaliśmy w Wirtualnym Muzeum:

Dwór w Szeligach I i II  w 1939-1945,

Historia kapliczki w Szeligach,

17 stycznia 17 marca 1945 – wspomnienie,

Szeligi Schneidrów

 

Powiązane zdjęcia: