W dniu 16 maja 2023 roku minęła siedemdziesiąta rocznica konsekracji kościoła seminaryjnego pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów w Ołtarzewie. Z uwagi na przypadającą w tym dniu uroczystość św. Andrzeja Boboli, prezbitera i męczennika, patrona Polski, msza święta rocznicowa została odprawiona w dniu 17 maja 2023 roku o godzinie 18.30 w połączeniu z trwającym Białym Tygodniem dzieci, które w sobotę 13 maja przyjęły Pierwszą Komunię Świętą. Podczas Mszy Świętej zapalone były świeczniki zwane zacheuszkami (świeczniki te oznaczają miejsca namaszczenia ścian kościoła podczas konsekracji) a ksiądz w swoim kazaniu wyjaśnił dzieciom i pozostałym wiernym znaczenie konsekracji Kościoła.
Przeglądając strony pierwszej istniejącej kroniki parafialnej znalazłem taką informację.
W Kronice Parafii św. Stanisława Kostki w Ołtarzewie w Roku Pańskim 1953 na stronie 47 ksiądz Emilian Skrzecz dokonał wpisu:
Konsekracja Kościoła w Ołtarzewie 16-V-1953.
Dnia 16 maja 1953 roku odbyła się na terenie parafii konsekracja Kościoła Seminaryjnego SAC w Ołtarzewie. Konsekracji dokonał Jego Eminencja Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski w asyście Księdza Kanonika Tadeusza Sitkowskiego (kanonik honorowy kapituły Warszawskiej, proboszcz katedry św. Jana w Warszawie) oraz Księdza Kanonika Władysława Józefa Padacza (osobisty kapelan Prymasa). Mszę Świętą odprawił Ksiądz Kanonik Edward Tyszka, dziekan pruszkowski. Kazanie wygłosił Ks. Prałat Julian Chrościcki z Włoch (budowniczy i pierwszy proboszcz kościoła św. Teresy we Włochach). Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 7 rano a skończyła się o godzinie 13.30. W głównym Ołtarzu umieszczono relikwie Świętego Andrzeja Boboli oraz Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Tekst uzupełniony o imiona i pełnione w 1953 roku funkcje.
Fotografia z Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie
Fotografia z Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie
Konsekracja kościoła to uroczysta ceremonia dedykacji, przekazania, poświęcenia wodą, namaszczenia ołtarza i murów krzyżmem i okadzenia nowo wybudowanego kościoła, który po tej ceremonii zostaje przekazany wspólnocie wiernych w celach sprawowania liturgii. Konsekracji kościoła dokonuje biskup w asyście kapłanów.
Przygotowanie świątyni do konsekracji wymaga często wieloletniej pracy związanej z wykonaniem nietypowych konstrukcji dla uzyskania właściwej formy architektonicznej, która spełnia wymogi sacrum wnętrza kościoła i jego kształtu zewnętrznego. Podczas projektowania i budowy Świątyni poza zgodnością z normami architektoniczno – budowlanymi należy zachować normy ustalone w ,,Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego” dotyczące prezbiterium, ołtarza, siedzenia celebransa, ambony i miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu (tabernakulum), usytuowania chrzcielnicy, konfesjonałów, rozmieszczenia stacji Drogi Krzyżowej, usytuowania organów i chóru i inne do pełnienia obrzędów.
Projekt kościoła w Ołtarzewie na zlecenie ówczesnego rektora ks. Stanisława Wierzbicy, opracował inż. architekt Alfons Wędrychowski i w maju 1938 roku rozpoczęto budowę kościoła. Przed wybuchem wojny wybudowano ściany kościoła pod dach oraz wschodnie skrzydło budynku seminaryjnego. W okresie wojny budynek kościoła pozostał w stanie surowym – mury kościoła bez sklepienia i dachu. Projektant kościoła inż. architekt Alfons Wędrychowski zginął w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie, pod kierownictwem nowego rektora seminarium ks. Eugeniusza Werona, dalsze prace poprowadził inż. arch. Stanisław Marzyński uwzględniając plany pierwotne.
Prace nad wystrojem wnętrza kościoła rozpoczął w 1948 roku artysta Wojciech Aleksander Durek, autor rzeźb a w 1949 roku dołączył do niego wykonując polichromie i projekty witraży prof. Zbigniew Łoskot. Środki finansowe do realizacji tego dzieła zapewnił Zarząd Prowincjalny Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego pod przewodnictwem ks. prowincjała Stanisława Czapli oraz administratora prowincjalnego ks. Stanisława Wierzbicy.
Przed obrzędem konsekracji, po zakończeniu budowy i zakończeniu wymienionych prac konieczne jest wybranie tytułu kościoła.
Kościół seminaryjny otrzymał tytuł Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów.
W prezbiterium nad ołtarzem prof. Wojciech Durek wykonał jako pierwszą płaskorzeźbę z umieszczoną w centralnym punkcie Najświętszą Maryją Panną Królową Apostołów otoczoną uczniami Jej Syna, pośród których po raz pierwszy została przedstawiona postać świętego Wincentego Pallottiego. W części górnej płaskorzeźby przedstawiona jest Trójca Święta.
Płaskorzeźba ołtarza głównego współcześnie
W transepcie i nawach bocznych umieszczono łącznie dziesięć ołtarzy, na których przed Soborem Watykańskim II sprawowana była Najświętsza Ofiara. Wówczas nie było Mszy koncelebrowanej a każdy kapłan odprawiał indywidualnie Najświętszą Ofiarę i taka ilość ołtarzy była konieczna.
Rzeźby nad ołtarzami i płaskorzeźby
Całość prac rzeźbiarskich dla naszego kościoła wykonał prof. Wojciech Durek. W początkowej fazie prac pomaga artyście pani Mazurkiewicz –Pawłowska. Jest ona autorką płaskorzeźb w zwieńczeniu ołtarzy św. Rodziny i Pana Jezusa Miłosiernego, płaskorzeźb z korpusu ambony wykonanych w drzewie dębowym oraz figury Królowej Apostołów stojącej przed głównym wejściem do kościoła, którą wykonała w latach 1952/1953 według wcześniej wykonanej gipsowej rzeźby Wojciecha Durka.
Wnętrze kościoła z amboną ok. 1969 roku
Fragment figury NMP Królowej Apostołów, stojącej przed wejściem do kościoła w Ołtarzewie
Każdy z ołtarzy posiada tytuł.
I tak w transepcie wschodnim: Ołtarz Świętej Rodziny i Ołtarz Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej obecnie, Błogosławionego Ks. Józefa Jankowskiego (patrona naszego Miasta i Gminy).
We wschodniej nawie bocznej ołtarze: św. Franciszka Salezego, św. Michała Archanioła, św. Jana Kantego, św. Cecylii
W zachodnim transepcie: Ołtarz Miłosierdzia Bożego i Ołtarz św. Wincentego Pallottiego.
W zachodniej nawie bocznej ołtarze: św. Tomasza z Akwinu, św. Antoniego Padewskiego, św. Stanisława Kostki, św. Teresy z Lisieux.
Droga Krzyżowa wykonana w tej samej technice została rozmieszczona w transepcie wschodnim i zachodnim po trzy stacje i w nawach bocznych obok ołtarzy po cztery stacje.
Autor i główny wykonawca wystroju rzeźbiarskiego wnętrza kościoła w maju 1951 roku zapada na zdrowiu, w czerwcu trafia do szpitala na Woli, gdzie umiera na zawał serca w dniu 27 czerwca 1951 roku. Został pochowany w kwaterze Pallotyńskiej, pod ostatnią ze swoich prac ,,Pietą’’, która wykonał według projektu pana Zbigniewa Łoskota.
Polichromie
W transepcie znajdują się dwie wielkie polichromie namalowane na całej ścianie: w skrzydle wschodnim Pokłon Trzech Króli a w zachodnim Ukrzyżowanie. Oba obrazy można zobaczyć po wejściu do skrzydeł transeptu. Kolejna duża polichromia znajduje się w plafonie nad prezbiterium, przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i jest widoczna prawie z każdego punktu w kościele. Wszystkie pozostałe prace wystroju malarskiego a jest ich wiele są szczegółowo opisane w albumie ,,WIECZERNIK KRÓLOWEJ APOSTOŁÓW” oraz w pracy seminaryjnej pisanej w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XX wieku pod kierunkiem ks. mgr Franciszka Mąkini SAC.
Witraże
Wszystkie witraże były zaprojektowane przez Zbigniewa Łoskota a realizacji podjęła się firma ,,Olkiewicz’’ z Warszawy. Pierwsze witraże zamontowano w prezbiterium 26 kwietnia 1951 roku. Po stronie wschodniej – Ostatnia Wieczerza a po stronnie zachodniej – Cud w Kanie Galilejskiej. Do czasu konsekracji zostały jeszcze zamontowane witraże w transepcie strona zachodnia nad ołtarzem św. Wincentego Pallottiego – Ecce Rex Vester i po stronie wschodniej witraż Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej oraz dwa witraże w nawie wschodniej: nad ołtarzem św. Franciszka Salezego o tytule Bóg jest Miłością i nad ołtarzem św. Michała Archanioła o tytule Bóg jest Sprawiedliwością.
Przed konsekracją konieczne było wykonanie prac związanych z wyposażeniem kościoła. Wykonano je wg projektu pana architekta Stanisława Marzyńskiego.
Prace stolarskie: ambona z płaskorzeźbami przedstawiającymi symbole ewangelistów (już nieistniejąca), ławki, konfesjonały oraz wyposażenie zakrystii wykonano w warsztatach seminarium pod kierunkiem zasłużonych stolarzy: brata Ambrożego Chytrego i brata Jana Wilczyńskiego.
Elementy metalowe wyposażenia kościoła
Miejsca namaszczenia Olejem Krzyżma na ścianach kościoła a jest ich dwanaście oznaczone są na stałe zacheuszkami tj. świecznikami zapalanymi na uroczystości rocznic konsekracji kościoła. W kościele w Ołtarzewie mają formę krzyża maltańskiego i rozmieszczone są po cztery w nawach bocznych i po dwa przy wejściach do zakrystii z prezbiterium.
Zachowały się przy ołtarzach w nawach bocznych przeszklone latarnie w formie prostopadłościanu, zawieszone na ramieniu krzyża greckiego, którego ramię pionowe zawiera monogram patrona danego ołtarza.
W wyposażeniu ołtarzy bocznych znajdowały się kute krzyże i lichtarze stylowo powiązane z wyżej wymienionym wyposażeniem wnętrza kościoła. Obecnie z uwagi na niesprawowanie eucharystii przy ołtarzach bocznych zostały przeniesione do pomieszczeń zakrystii.
Kościół został również wyposażony w organy 35-głosowe, które zainstalowała wyspecjalizowana w budowie organów firma Wacława Biernackiego z Warszawy.
OBRZĘD KONSEKRACJI – POŚWIĘCENIA KOŚCIOŁA
Uroczyste wejście: wspólnota gromadzi się przed drzwiami kościoła i z biskupem na czele wchodzą do wnętrza nowego kościoła.
Przekazanie kościoła: delegacja tych, którzy wybudowali kościół, przekazuje go biskupowi.
Fotografia z Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie
Pokropienie kościoła: biskup błogosławi wodę i skrapia nią wiernych, będących duchową świątynią, oraz ściany kościoła i ołtarz.
Liturgia słowa
W liturgii czytane są trzy perykopy wybrane z proponowanych w Lekcjonarzu mszalnym na dzień poświęcenia kościoła. W pierwszym czytaniu należy zawsze, odczytać tekst z Księgi Nehemiasza opisujący, jak ludność Jerozolimy zebrała się u pisarza Ezdrasza, by wysłuchać proklamacji prawa Bożego (Ne 8,1-4a.5-6.8-10). Po czytaniach biskup wygłasza homilię, następnie odmawia się wyznanie wiary a po nim następuje śpiew Litanii do Wszystkich Świętych.
Modlitwa poświęcenia oraz namaszczenie kościoła i ołtarza
Modlitwa poświęcenia wyraża zamiar poświęcenia kościoła Panu na stałe i uprasza Jego błogosławieństwo.
Namaszczenie ołtarza krzyżmem – ołtarz staje się symbolem Chrystusa, który w ofierze złożył swoje życie za zbawienie wszystkich.
Namaszczenie ścian kościoła wykonuje się w dwunastu miejscach, oznacza poświęcenie go dla kultu chrześcijańskiego całkowicie i na zawsze.
Kadzidło spala się na ołtarzu, aby ukazać, że Ofiara Chrystusa w tym misterium jest wciąż obecna, okadzenie wnętrza kościoła wskazuje, że stał się on domem modlitwy, okadzenie wiernych, gdyż oni są świątynią żywą.
Nakrycie i przyozdobienie ołtarza wskazuje, że ołtarz chrześcijański jest miejscem Ofiary eucharystycznej oraz stołem Pańskim.
Oświetlenie ołtarza, po którym następuje oświetlenie kościoła, przypomina, że Chrystus jest ,,Światłem na oświecenie pogan”
Po tych modlitwach poświęcenia biskup sprawuje Eucharystię, która jest główną częścią całego obrzędu.
Ołtarz przedsoborowy
Jego Eminencja Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski. Fotografia z Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie
Jego Eminencja Ksiądz Kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Polski. Fotografia z Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie
Bibliografia:
TREŚCI IDEOWE WYSTROJU PLASTYCZNEGO KOŚCIOŁA SEMINARYJNEGO W OŁTARZEWIE – RZEZBA MALARSTWO WITRAŻ praca seminaryjna (ówczesnych kleryków Ryszarda Domańskiego i Romana Zarzyckiego) pisana pod kierunkiem ks. mgr Franciszka Mąkini SAC,
WIECZERNIK KRÓLOWEJ APOSTOŁÓW KOŚCIÓŁ SEMINARYJNO-PARAFIALNY W OŁTARZEWIE HISTORIA BUDOWY, ARCHITEKTURA I TREŚCI WYSTROJU PLASTYCZNEGO pod redakcją Kazimierza Stachurskiego Wydawnictwo APOSTOLICUM, Ząbki 2017,
Zdjęcia z Archiwum Prowincjalnego Pallotyńskiego Instytutu Historycznego Prowincji Chrystusa Króla udostępnione przez Dyrektora ks. dr Stanisława Tylusa SAC,
Dokumenty o liturgii,
Wprowadzenie do ksiąg liturgicznych.
Paweł Zdanowicz
