Osiedle Ołtarzew położone w zachodniej części Ożarowa Mazowieckiego, to jedna z największych dzielnic miasta. Swój kształt, wytyczenie ulic, oraz poszczególnych posesji, zawdzięcza planom sięgających 1905 roku. (pierwsze plany osiedla złożone zostały w zbiorze dowodów Księgi hipotecznej „Dobra Ołtarzew” Tom. 1 Nr 101 w Sądzie w Warszawie). Przez ponad sto lat wiele na osiedlu się zmieniło, ale zachowała się bez zmian siatka ulic oraz powierzchnia osiedla, wynosząca jak dawniej 136 hektarów gruntów, obejmujących kilkaset działek budowlanych, park i cmentarze: wojenny oraz parafialny.
Wśród coraz bardziej zagęszczającej się zabudowy osiedla odnaleźć można kilka kapliczek fundowanych przez mieszkańców. Najstarsze sięgają lat dwudziestych ubiegłego wieku, powstają też nowe, w naszych czasach. Najmłodsza, ozdobiona figurą św. Stanisława Kostki, została ustawiona w Parku Ołtarzewskim w 2016 roku staraniem mieszkańców Parafii w Ożarowie i Ołtarzewie, w 1050 rocznicę Chrztu Polski i 77 rocznicę powstania pierwszej parafii w Ołtarzewie.
Przy ulicy Mazowieckiej na skrzyżowaniu z ulicą 1 Maja też stoi kamienna kapliczka z figurą Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Historię tej kapliczki znam dobrze, bo jest związana z naszą rodziną – Komendarków i Stachurskich – zamieszkującą działkę przy ul. Mazowieckiej 9c.
Był rok 1983, późnym latem, w tym miejscu, powstała pierwsza kapliczka – drewniana.
Mirka, Iza, Dorota i Marcin przy pierwszej kapliczce, 1983 r.
Trwał jeszcze stan wojenny wprowadzony 13 grudnia 1981 roku, choć teoretycznie zawieszony od końca roku 1982. 22 lipca 1983 roku stan wojenny został zniesiony. Pracowałem wtedy w Muzeum Narodowym w Warszawie. Na terenie wewnętrznego dziedzińca muzeum usuwano duże, stare drzewo. Poprosiłem o część solidnego, blisko dwu metrowego konara, przywiozłem go własnym samochodem do Ożarowa i to był cokół pierwszej w tym miejscu kapliczki.
Urszula i Marcin przy drewnianej kapliczce, 1985 rok
Nowoczesną, białą figurkę Matki Bożej przywieźliśmy wcześniej z Częstochowy. Drewnianą konstrukcję kapliczki wykonałem sam. Figurka przetrwała z górą 10 lat. Ale drewno, choć zabezpieczane, zaczynało murszeć. Sąsiedzi i przechodnie przyzwyczaili się do figurki stojącej na drewnianym pniu, pod skromnym daszkiem na trawniku, tuż za ogrodzeniem. Kiedy ktoś pyta w jakiej intencji postawiliście tę kapliczkę odpowiadam: w podziękowaniu Matce Bożej za zakończenie stanu wojennego.
W 1993 roku otrzymałem od kolegi, historyka sztuki, gipsową figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, wykonaną w latach pięćdziesiątych XX wieku, przez warszawskiego rzeźbiarza Jana Cykowskiego (1915-2006). Była znacznie większa od tej w kapliczce, postanowiliśmy więc zmienić obudowę kapliczki na bardziej solidną. W zakładzie kamieniarskim zamówiłem cokół i gloriettę na czterech kolumienkach, przykrytą też kamiennym daszkiem z krzyżykiem. Nową, kapliczkę z piaskowca ustawiliśmy w tym samym miejscu gdzie stała drewniana.
Kapliczka kamienna z rzeźbą Jana Cykowskiego, 1997 r.
Minęło kolejnych dziesięć lat, w roku 2004 remontowaliśmy ogrodzenie działki od strony ulic Mazowieckiej i 1-Maja.
Jaś przy kapliczce kamiennej z rzeźbą Jana Cykowskiego, 2005 r,
Projekt ogrodzenia był dyskutowany na spotkaniach rodzinnych, bo rodzina powiększyła się o kolejne, czwarte już pokolenie mieszkające na tej posesji. Ogrodzenie składa się ze stalowych przęseł z fragmentami wybudowanymi z klinkierowej cegły łączonej ażurowo, według projektu architekta Baltazara Brukalskiego, członka rodziny. Realizację zawdzięczamy fachowcom z firmy budowlanej inżyniera Pawła Zdanowicza zamieszkałego na osiedlu przy ulicy Zamoyskiego. W narożniku działki, gdzie łączą się dwa boki ogrodzenia, przy skrzyżowaniu ulic, powstała murowana, ażurowa wnęka wchodząca w głąb działki, pośrodku której ustawiliśmy kapliczkę.
Kapliczka w 2016 roku
Kapliczka, rok 2020
Kapliczka, rok 2021
Kapliczka, rok 2022
W tym miejscu stoi ona do dzisiaj. Dwukrotnie w swej historii figurka była uszkodzona przez nieznanego sprawcę. Za pierwszym razem, w roku 2010, szkodę udało się szybko naprawić. Pod koniec listopada 2022, po kolejnym uszkodzeniu, musieliśmy wymienić figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem na figurę Matki Bożej Niepokalanie Poczętej, ponieważ uszkodzenia wymagają poważniejszej konserwacji.
Kapliczka ze zmienioną figurą Matki Bożej, grudzień 2022 r.
Latem tego roku minie 40 lat od ustawienia tej pierwszej kapliczki drewnianej. Mamy nadzieję, że kapliczka z figurą Matki Bożej przetrwa jeszcze wiele lat pod opieką kolejnych pokoleń naszej rodziny, tak jak dziesiątki podobnych figur i kapliczek w miejscowościach naszej gminy.
opracował Kazimierz Stachurski
Jan Cykowski (1915–2006)
Edukację artystyczną rozpoczął w Państwowej Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Po wojnie studiował rzeźbę w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie w 1953 roku uzyskał dyplom.
Najważniejszym motywem jego twórczości były figury ludzi. Interesowała go rzeźba portretowa, akty, tematy pracy i walki o wolność. Tworzył zarówno rzeźby kameralne, jak i monumentalne. Projektował pomniki ludzi zasłużonych dla kultury (Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki, Mikołaja Kopernika). Postacie ukazywał w sposób tradycyjny stojące lub siedzące na wysokim cokole. Znany jest przede wszystkim jego pomnik Stanisława Moniuszki w Raciborzu odsłonięty w 1961 roku.
Jego prace spotkać można w zbiorach Muzeum Rzeźby w Orońsku, Muzeum Narodowego w Warszawie (Oddział w Królikarni) i Muzeum Wojska Polskiego
Stanisław Baltazar Brukalski (1939-2013), architekt
Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej (1968).
Członek O. Warszawskiego SARP (od 1970).
Autor m.in.:
– pomnik „Hallerczyków” – współautor;
– pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej w Warszawie – współautor;
– pomnik księdza Jerzego Popiełuszki w Warszawie – współautor.
Konkursy m.in.:
– na projekt szczegółowy zagospodarowania przestrzennego Placu Zwycięstwa w Warszawie (1972) – współautorzy: Piotr Biegański, Krzysztof Grajnert, Andrzej Damian Sikorski, Danuta Służewska, Stefan Westrych, Jan Baltazar Wolczyński – II wyróżnienie równorzędne;
– na opracowanie koncepcji planu szczegółowego Bolesławowa na tle rejonu Śnieżnika (1975) – współautorzy:Andrzej Ustjan, S. Westrych, Teresa Szychowiak-Westrych – wyróżnienie I stopnia równorzedne.
Radny dzielnicy Żoliborz kilku kadencji, prezes Zarządu Stowarzyszenia Żoliborzan, redaktor periodyku „Nasz Żoliborz”, autor wielu artykułów o Żoliborzu.
Syn architektki Barbary Brukalskiej (1899-1980) i architekta Stanisława Brukalskiego (1894-1967) , brat architekta Jana Józefa Brukalskiego (1932-2011).
Pochowany na cmentarzu Zakładu dla Niewidomych w Laskach.
O Stanisławie Baltazarze Brukalskim
