Nagroda Pchły Szachrajki

Statuetka Pchły Szachrajki jest nagrodą dorocznie przyznawaną przez Kapitułę dla Lidera Promocji Czytelnictwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Zanim opowiem o niej więcej, koniecznie muszę wspomnieć o wyjątkowej akcji Biblioteki Publicznej w Ożarowie Mazowieckim związanej z promocją dziedzictwa kulturalnego regionu, a mianowicie budowie pomnika Pchły Szachrajki – znanej bohaterki wiersza Jana Brzechwy – „ku pochwale fantazji i poczucia humoru”. Projekt – zainicjowany przez Starostwo Powiatu Warszawskiego Zachodniego w ramach Europejskiego Programu Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 realizowany we współpracy z Działem Promocji Starostwa zaowocował wyjątkowym dziełem sztuki, które wzbogaciło lokalną przestrzeń architektoniczną.

Rzeźba autorstwa znanego artysty Pawła Pietrusińskiego, wykonana z brązu i osadzona na ponad metrowym cokole upamiętnia bohaterkę bajki Jana Brzechwy Przygody Pchły Szachrajki. Jako, że Szachrajka sama mówiła, iż z Błonia pochodziła, jej posąg znalazł swoje miejsce przed budynkiem Powiatowej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Błoniu, by cieszyć oczy i serca wszystkich miłośników tej małej szałaputki.  

Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 30 maja 2015 roku. Poprzedzona konkursem literackim „Pchła Szachrajka dzisiaj” –  zgromadziła wielu znamienitych gości i liczną publiczność. Na otwarciu byli przedstawiciele władz lokalnych oraz Włodzimierz Młotkiewicz podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP. Niespodziewanie okazało się, że jedną z laureatek konkursu literackiego „Pchła Szachrajka dzisiaj” jest córka pana ministra (prace były opatrzone kryptonimem, proszę więc nas nie podejrzewać o jakieś matactwa), stąd jego obecność na  uroczystości. Byli też krewni Jana Brzechwy i honorowy gość Anna Seniuk, którą zaprosiliśmy do odsłonięci pomnika.

Wielbicielka Pchły Szachrajki Anna Seniuk. Uroczystość odsłonięcia pomnika Pchły Szachrajki w Błoniu – 30 maja 2015

Uroczystość odbiła się szerokim echem w środowisku. Pojawiło się wiele wzmianek w prasie, internecie i nawet ogólnopolskiej telewizji – króciutki reportaż z odsłonięcia pomnika wyemitował Teleexpress w programie 1. TVP. Można zobaczyć również film na YouTube Odsłonięcie pomnika „Pchły Szachrajki” autorstwa MazowszeTV.pl opublikowany przez Michała Dudka.

Lokalna gazeta

Ulotka

Po kilku latach Pchła Szachrajka stała się patronką nagrody dla wyróżniających się w powiecie osobowości i instytucji kultury. Nagrodę stanowi miniaturę pomnika i przyznawana jest przez Kapitułę od roku 2019 jako statuetka „Pchła Szachrajka” Lider Promocji Czytelnictwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Nagroda przyznawana jest za wybitne osiągniecia w poprzedzającym roku kulturalnym w trzech kategoriach „Osobowość  Roku”, „Instytucja Roku” i „Całokształt działalności kulturalnej”. Wręczana jest na obchodzonym uroczyście Powiatowym Dniu Bibliotekarza.

Stworzenie tej statuetki jako nagrody było moim marzeniem od kiedy tylko zobaczyłam projekt pomnika w pracowni rzeźbiarskiej Pawła Pietrusińskiego (w trakcie realizacji projektu byłam dyrektorem Biblioteki Publicznej w Ożarowie Mazowieckim). Pomysł spodobał się bardzo wicestaroście Pawłowi Białeckiemu, który pomógł znaleźć fundusze na jego realizację. W efekcie autor pomnika Pchły Szachrajki Paweł Pietrusiński przygotował miniaturę i formę do odlewu  a pierwsze statuetki wyprodukowała odlewnia polecona przez artystę.

Zarządzeniem nr 7/2019 Dyrektora Biblioteki Publicznej w Ożarowie Mazowieckim z dnia 20 marca 2019 roku ustanowiłam honorowy tytuł Lidera Promocji Czytelnictwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego i nagrodę w formie statuetki.

Do dzisiaj odbyły się cztery edycje Nagrody. Informację o jej laureatach oraz Protokoły z posiedzeń Kapituły można znaleźć na stronie. 

Pierwsze statuetki „Pchła Szachrajka” Lider Promocji Czytelnictwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Nasza Pchełka doczekała się wielu wielbicieli i często jest inspiracją dla kolejnych osób i instytucji. Na przykład dla adeptów malarstwa w ramach zajęć Uniwersytetu Trzeciego Wieku lub innych twórców.

Pocztówka wydana przez Błoński Uniwersytet Trzeciego Wieku z obrazem namalowanym przez Elżbietę Powroziewicz w ramach zajęć plenerowych studentów UTW

Plakat  wystawy fotografii  mieszkańca Błonia Włodzimierza Puchalskiego z jego profilu na Facebooku.

Bardzo mnie to cieszy, bowiem zależało nam bardzo, aby pomnik stał się częścią naszego życia społecznego i kultury regionalnej.

Warto podkreślić, że  zarówno statuetka jak i  pomnik Pchły Szachrajki, to wkład Biblioteki Publicznej w Ożarowie Mazowieckim – Biblioteki Powiatowej dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego w ochronę dziedzictwa kulturalnego regionu a także znak trwałości kultury i jej wpływu na kształtowanie tożsamości wielu pokoleń Polaków oraz  upamiętnienie roli literatury w rozwoju społeczeństwa. Bohaterka Jana Brzechwy to symbol literacki związany z naszym  powiatem i jako taki  jest  idealnym patronem tytułu Lider Promocji Czytelnictwa Powiatu Warszawskiego Zachodniego.

Bajka Jana Brzechwy „Przygody Pchły Szachrajki” doczekała się niezliczonych wydań w artystycznych opracowaniach graficznych, wielu adaptacji scenicznych – przedstawień, słuchowisk radiowych, nagrań i  niezapomnianych interpretacji aktorskich. Cudownie, że i my mogliśmy dołożyć swoją cząstkę do tej spuścizny kulturalnej.

Elżbieta Paderewska

Tekst i zdjęcia pochodzą z publikacji Wydawnictwa Biblioteka Publiczna w Ożarowie Mazowieckim „Blisko czytelnika. 75 lat działalności Biblioteki Publicznej w Ożarowie Mazowieckim 1948 – 2023”,