Zapomniana kapliczka w Myszczynie – Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki

Kapliczkę stojącą w Myszczynie przy skrzyżowaniu ulic Zaborowskiej i Jasnej po raz pierwszy zobaczyłem wczesną wiosną w 2017 roku dzięki znajomemu, który kilka lat wcześniej zamieszkał na terenie naszej gminy kilka kilometrów od kapliczki. Kapliczka stała pod starym klonem, którego pień porośnięty był bluszczem pospolitym Hedera helix i była mało widoczna z okien przejeżdżających ulicą Zaborowską aut. Ulica Zaborowska też wtedy wyglądała zupełnie inaczej. Była to wąska droga asfaltowa o złej jakości nawierzchni, jednak uroku dodawały jej rosnące po obu stronach stare klony i jesiony tworzące wiosną i latem zielony tunel, który jesienią przybierał piękne różnokolorowe barwy. W tych klimatach stara urokliwa kapliczka nie krzyczała swoją słabą kondycją techniczną. Usytuowana z dala od zabudowań wsi ulegała przez wiele lat zniszczeniom.

Kapliczka w Myszczynie. Stan na dzień 6 lipca 2017 roku.

Teren, na którym stoi kapliczka należał w trakcie jej budowy do parafii rzymsko-katolickiej pod wezwaniem świętego Wincentego Ferreriusza w Borzęcinie Dużym. Nie znaleziono zapisów o wybudowaniu kapliczki w aktach parafii. W dniu 7 października 1950 roku ksiądz biskup Stefan Wyszyński, Prymas Polski erygował nową parafię pod wezwaniem świętego Antoniego z Padwy w Łaźniewie w dekanacie błońskim a w wyznaczonym dla niej terenie znalazła się opisywana kapliczka.

Kapliczka w Myszczynie. Stan na dzień 14 września 2017 roku.

Tak wyglądała kapliczka w 1983 roku (zdjęcie na odwrocie mapy Ożarowa Mazowieckiego i gminy)

Pierwsze bliskie spotkanie z kapliczką spowodowało, że zachwyciłem się jej architekturą, resztkami istniejących detali sztukatorskich a całkowicie zainspirowała mnie stara tabliczka odlana z metalu z mało czytelną inskrypcją:

BOŻE RATUJ NAS – DOBROWOLNA OFIARA WŁOŚCIAN WSI MYSZCZYN – 1899 R

Ocalały napis świadczy o dacie budowy i wyjaśnia, kto był fundatorem. Pozostaje do odczytania intencja, BOŻE RATUJ NAS. Czym mogli być przerażeni fundatorzy?

Na to pytanie należy szukać odpowiedzi w historii tamtych lat. Rok 1899, tak jak lata poprzednie po powstaniu listopadowym i powstaniu styczniowym był rokiem biedy i nędznego życia pod zaborami. Wieś była zacofana, gospodarstwa rozdrobnione a zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim nastąpiło dopiero w 1864 roku, na mocy ukazu o uwłaszczeniu włościan, wydanym przez cara Aleksandra II Romanowa.

Po uwłaszczeniu chłopów carat wprowadził restrykcje w nauczaniu języka polskiego, historii Polski, wszelkimi sposobami chciał podzielić naród.

Ziemię z konfiskaty dóbr kościelnych oraz dóbr zesłańców- uczestników powstania otrzymywali często chłopi bezrolni dla większego skłócenia warstw społecznych i do powstrzymania ruchów niepodległościowych. Przykładem wzniesiony z dobrowolnych składek chłopów (jak głosi napis) w roku 1899 w Częstochowie pomnik Aleksandra II, Cara- Wyzwoliciela.

Zdjęcie ze strony.

Do odzyskania niepodległości trzeba było jeszcze poczekać dziewiętnaście lat. Można przypuszczać, że włościanie wsi Myszczyn przerażeni sytuacją w ciemiężonej i skłóconej Ojczyźnie postanowili szukać ratunku u Najwyższego. Współcześnie mamy inne problemy ale intencja BOŻE RATUJ NAS pozostaje aktualna.

Tabliczka wotywna kapliczki w Myszczynie (po renowacji)

Kim byli włościanie? Według Słownika Języka Polskiego PWN, Warszawa 1989, strona 735 włościanin to mieszkaniec wsi trudniący się rolnictwem, wieśniak, rolnik, chłop. Obecnie można by na tej tablicy napisać, że to DOBROWOLNA OFIARA MIESZKAŃCÓW WSI MYSZCZYN.

Wiosną 2017 roku zobaczyłem rozpadającą się górną część kapliczki czyli resztki ozdobnej głowicy i spękany trzon kapliczki z trzema niszami łukowymi, z których powypadały metalowe, szklone drzwiczki. Patrzyłem na odpadające, spękane tynki i łuszczące się kilka kolejnych warstw farby.

Znalazłem sprzymierzeńców w dziele ratowania ponad stuletniego obiektu. Zaczęliśmy szukać informacji o historii kapliczki. W pamięci mieszkańców pozostała tylko informacja, że ostatni remont był przeprowadzony na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku.

Pomiary kapliczki. 26 czerwca 2017 roku

W lipcu 2017 roku wykonaliśmy dokładny przegląd stanu kapliczki. Odkrywka fundamentów pozwoliła stwierdzić, że posadowienie kapliczki jest w dobrym stanie. Murowany cokół poza spękaniami tynków, porostami glonów i łuszcząca się farbą też konstrukcyjnie nie budził obaw. Trzon kapliczki posiadał liczne rysy, spękania tynku i cegły, łuszczącą się farbę nakładaną kilka razy, brakujące elementy sztukaterii oraz uszkodzenia nisz po skorodowanych drzwiczkach, które wypadły i leżały obok. W niszach znajdowały się kolejno:

– od strony południowej uszkodzona pasyjka bez rąk i wyblakły obrazek,

– od strony wschodniej stała mocno zniszczona figurka Matki Bożej,

– od strony północnej wypłowiały obrazek Pana Jezusa.

Głowica będąca jednocześnie zadaszeniem kapliczki była w bardzo złym stanie, porośnięta mchem, z odpadającymi narożnikami, odpadającymi lub brakującymi częściami sztukaterii wymagała usunięcia części skorodowanych i ponownego odtworzenia.

Głowica kapliczki. Stan na 9 czerwca 2017 roku.

Kilka dni po dokładnym przeglądzie i sfotografowaniu istniejącego stanu kapliczki, wykonaliśmy dokładne pomiary w celu opracowania szczegółowych rysunków detali wymagających odtworzenia. W opracowaniu rysunków pomogła mi Kasia, ówczesna studentka Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.

Rysunki opracowane komputerowo

W dniu 15 września 2017 roku miałem gotową dokumentację do rozpoczęcia procedur remontu kapliczki.

Rozpoczął się długi etap poszukiwania fundatorów, ustalenia właścicieli terenów, na których stoi kapliczka, uzyskanie zgód na wejście z remontem, uzyskaniem zgód formalnych na remont, znalezienie wykonawcy itd.

Zimą na przełomie lat 2017/2018 nastąpiła wycinka drzew rosnących wzdłuż ulicy Zaborowskiej i rozpoczęto przebudowę drogi ze Święcic do Zaborowa. Zaistniały poważne obawy o uszkodzenie kapliczki przez pracujący sprzęt drogowy powodujący drgania gruntu. Poszerzenie jezdni i budowa chodnika zmieniła odległość od pasa ruchu. Trzeba było zaczekać do ostatecznych ustaleń granic pasa drogowego z obawą czy nie zaistnieje konieczność przesuwania kapliczki.

W październiku 2019 roku mieszkańcy zbudowali prowizoryczne zadaszenie dla ochrony jeszcze bardziej spękanej kapliczki przed opadami atmosferycznymi i ewentualnymi uszkodzeniami.

Prowizoryczne zadaszenie. Stan 19 października 2019 roku

Zdjęcie W. Grzesika z lata 2021 roku z publikacji Mocnych Stron, str. 16 i 17

Taki stan trwał do czerwca 2021roku kiedy po rozpisaniu przez Urząd Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki konkursu ofert na remont kapliczki według opracowanej dokumentacji został wybrany wykonawca robót.

Początek prac remontowo-konserwatorskich, zdjęcie z 9 września 2021 roku.

Prace remontowo-konserwatorskie. Stan w dniu 28 września 2021 roku.

Prace remontowo-konserwatorskie. Stan w dniu 15 października 2021 roku.

Remont wymagał pewnych weryfikacji projektu z uwagi na większe niż przewidywano ubytki i korozje murów, co dało się odkryć dopiero podczas prowadzonych prac. Prace remontowe zostały przeprowadzone zgodnie ze sztuką konserwatorską. Użyte zostały sprawdzone materiały stosowane w remontach zabytków. Wszystkie detale zostały odtworzone zgodnie z oryginałem według wcześniej opracowanej dokumentacji i zachowanych fragmentów sztukaterii.

Prace remontowo-konserwatorskie w całości sfinansował Urząd Miasta i Gminy w Ożarowie Mazowieckim. Szczególną pomocą w administrowaniu pracami remontowo-konserwatorskimi wykazali się pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska.

Kapliczka w Myszczynie po renowacji. Stan na 10 listopada 2021 roku.

Dzięki bezinteresownej pomocy istniejącej na terenie naszej gminy firmy wykonującej wyroby metalowe udało się uratować oryginalne drzwiczki do nisz a mamy jeszcze obiecaną wymianę ogrodzenia z zachowaniem starych, odrestaurowanych jej elementów.

Oszklenie drzwiczek również wykonał bezinteresownie rzemieślnik prowadzący swój zakład na terenie naszej gminy.

W ostatnich dniach listopada, zaaranżowano nasadzenia zieleni, rozłożono darń trawnikową. Prace zostały wykonane przez miejscową firmę ogrodniczą. Jak określił to jej właściciel DLA WIĘKSZEJ CHWAŁY BOŻEJ.

Kapliczka w Myszczynie po renowacji. Stan na 26 listopada 2021 roku

Za dobrą wolę współpracy i zaangażowanie społeczne wszystkim, którzy przyczynili się do uratowania jednej z najpiękniejszych kapliczek na naszym terenie należy się gorące podziękowanie.

Pozostaje jeszcze zagospodarowanie nisz poprzez ustawienie odpowiednich dewocjonaliów. Należałoby też pomyśleć o upamiętnieniu daty wykonanego remontu.

Najważniejszą sprawą jest jednak otoczenie modlitwą i stałą opieką ten piękny, zabytkowy obiekt. Ufam, że tymi sprawami zajmą się okoliczni mieszkańcy.

inż. Paweł Zdanowicz