W tym roku obchodzimy 78 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego.

Pierwsze dni Powstania, to budowanie barykad w stolicy. Powstało ich na ulicach Warszawy ponad 1000. Jedna z nich była wyjątkowa. Powstała w Śródmieściu Warszawy, po zdobyciu w walkach o Pocztę Główną niemieckiego czołgu Jagdpanzer 38(t) „Hetzer”, Powstańcy nadali czołgowi nazwę „Chwat”, którą namalowali farbą na pojeździe. Czołg został wbudowany w barykadę przy ulicy Szpitalnej u wylotu ulicy Boduena.

Grzegorz Jasiński w albumie „Powstanie warszawskie. Najważniejsze fotografie” tak opisuje tę operację: „Dnia 2 sierpnia dwa (wg innych relacji – trzy) takie pojazdy pojawiły się w rejonie placu i zostały obrzucone przez powstańców butelkami zapalającymi. Jeden z nich zajął się ogniem i utknął w ul. Boduena, skąd został ściągnięty oraz odholowany na ul. Szpitalną i wmontowany w powstańczą barykadę. Od 5 do 14 sierpnia trwał jego remont w warsztatach w pobliżu Poczty Głównej. Planowano wykorzystać go do walk w rejonie ul. Towarowej i Królewskiej. Obawiając się osłabienia systemu obrony, dowódca Okręgu płk Antoni Chruściel „Monter” nie zgodził się wówczas na rozmontowanie kilku barykad, które umożliwiłyby przejazd pojazdowi. Piątego września [1944 roku] działo zostało zasypane gruzami budynków po niemieckim bombardowaniu lotniczym”

Zachowało się kilka fotografii tej barykady z niemieckim czołgiem, wykonanych przez różnych powstańców.

Z punktu widzenia Ożarowa Mazowieckiego są to ważne zdjęcia, gdyż barykadę na ulicy Szpitalnej uzupełniały szpule z Fabryki Kabli w Ożarowie.

Nie jest wykluczone, że były przechowywane w okolicy budynku PAST-y, w której przed wojną mieściła się Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna. Niemcy dzięki centrali telefonicznej PAST-y utrzymywali łączność od Berlina do frontu wschodniego. Powstańcy Batalionu „Kiliński”, pod dowództwem rtm Henryka Leliwy Roycewicza, zdobyli PAST-ę 20 sierpnia 1944 roku.

Przedstawiamy kilka powstańczych zdjęć tej barykady z ożarowskimi szpulami.

Powstanie Warszawskie: Barykada u wlotu ulicy Szpitalnej na plac Napoleona z wbudowanym „Chwatem” Niemieckim czołgiem Jagdpanzer 38(t) „Hetzer”, który został zdobyty podczas walk o Pocztę Główną.

To zdjęcie wykonane przez Sylwestra Brauna ps. Kris (1909-1996),  Zachowało się 1520 jego zdjęć z Powstania Warszawskiego

Na szpuli z kablem widoczny napis w języku niemieckim Kabelwerk Ozarow – Fabryka Kabli Ożarów.

Ta sama barykada powstańcza w ujęciach innych autorów.

Powstanie Warszawskie: Barykada u wlotu ulicy Szpitalnej na plac Napoleona z wbudowanym „Chwatem” Niemieckim czołgiem Jagdpanzer 38(t) „Hetzer”, który został zdobyty podczas walk o Pocztę Główną.

Autorem zdjęcia jest Tadeusz Bukowski (1909-1980), ps. Bończa.
Zdjęcie dostępne w Wikipedii pod linkiem.
Na szpuli widać początek i koniec nazwy Kabelwerk Ozarów.

W kolekcji: Joachim Joachimczyk „Joachim” w zbiorach Muzeum Powstania Warszawskiego (nr inwentarzowy: MPW-IP/1213)  jest kolejne zdjęcie barykady przy Szpitalnej. wykonane 6 sierpnia 1944 roku.

Barykada na rogu Szpitalnej i Boduena wzmocniona zdobycznym działem przeciwpancernym Jagdpanzer 38(t) „Hetzer”. Powstańcy przechrzcili go na „Chwata” Centralnie, za latarnią, budynek Poczty Głównej na Placu Napoleona

Zdjęcie wykonał Joachim Joachimczyk „Joachim”.

Na kilku szpulkach widać nazwę Kabelwerk Ozarow czyli Fabryka Kabli Ożarów.
W tle, za latarnią budynek Poczty Głównej na Placu Napoleona. Poczta Główna (dziś w jej miejscu stoi budynek Narodowego Banku Polskiego, a Plac Napoleona nazywa się Placem Powstańców Warszawy) została zdobyta przez Batalion „Kiliński” 2 sierpnia 1944 roku.

Ten sam powstańczy fotoreporter zrobił kolejne zdjęcie:

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Barykada na rogu ul. Boduena róg Szpitalnej wzmocnione zdobycznym działem przeciwpancernym Jagdpanzer 38(t) „Hetzer” (powstańczy „Chwat”) Widok w kierunku placu Napoleona, na którym widać za latarnią budynek Poczty Głównej.

Kolekcja: Joachim Joachimczyk „Joachim” w zbiorach Muzeum Powstania Warszawskiego, zdjęcie wykonane 6 sierpnia 1944 roku przez Joachima Joachimczyka (nr inwentarzowy: MPW-IP/1211 ).

 

Muzeum Powstania Warszawskiego przygotowało zestawienie zdjęć pod tytułem Barykady. Możemy w tym zbiorze odszukać widok ogólny barykady ze szpulami kabli.

Fotografia z Powstania Warszawskiego. Śródmieście Północne, ulica Szpitalna. Barykada na ul. Szpitalnej przy wylocie ul. Boduena.

To zdjęcie z Kolekcji: Marian Grabski „Wyrwa“ (nr inwentarzowy: MPW-IN/1186).
Autorem zdjęcia jest: Marian Grabski „Wyrwa“ (1897-1965).

Wśród zdjęć ze szpulkami z Ożarowa znalazło się też zdjęcie z innej barykady, do budowy której użyto szpul z kablami.

Fotografia z Powstania Warszawskiego przedstawiająca troje powstańców na barykadzie w ulicy Nowy Świat. Mężczyzna w hełmie obejmuje rękoma siedzące po bokach kobiety. Za nimi widoczne drewniane szpule Fabryki Kabli w Ożarowie. W tle kamienica Mikulskiego pod numerem 53.

Kamienica Mikulskiego przy ulicy Nowy Świat 53 była bardzo ważnym punktem dla żołnierzy Powstania i ludności cywilnej Śródmieścia.

historii tej kamienicy możemy przeczytać: „Przed budynkiem znajduje się właz kanału, którym powstańcy warszawscy ewakuowali się z Placu Krasińskich. W ciągu kilkudziesięciu godzin trasę tę przebyło ponad 4,5 tysiąca powstańców. Właz został osłonięty płytami chodnikowymi, aby chronić wychodzących przed ogniem niemieckim od strony Banku Gospodarstwa Krajowego. Do budowy tej osłony zostali przymuszeni jeńcy niemieccy”.

.

Autorem zdjęcia barykady na Nowym Świecie na wysokości ulicy Wareckiej jest Sylwester Braun, ps. Kris.
Zdjęcie pochodzi ze zbiorów Muzeum Warszawy (nr inwent. AN 49560)

Barykady Powstania Warszawskiego ze szpulami z Fabryki Kabli w Ożarowie  mogliśmy zobaczyć też w scenach z filmu „Miasto 44” w reżyserii  Jana Komasy. Film realizowało Akson Studio Sp. z o.o. a dystrybutorem był Kino Świat. Premiera filmu miała miejsce 19 września 2014 roku. Dramat wojenny zdobył 4 nagrody Orzeł, 2 Złote Lwy, 7 innych nagród i 11 nominacji.

Adam Wyżyński na portalu edukacyjnym Historia: Poszukaj pisał „Film został zainspirowany historią Zgrupowania AK „Radosław”, które prowadziło walki powstańcze w różnych częściach Warszawy, m.in. na Woli, Muranowie, w Śródmieściu i na Mokotowie. Choć bohaterowie są fikcyjni, to ich losy twórcy wzorowali na prawdziwych. Powstańczą Warszawę odwzorowano z pietyzmem. Zachowana została również chronologia wydarzeń oraz ich przebieg. Tworzenie dokumentacji do filmu trwało osiem lat. Składały się na nią rozmowy reżysera z żyjącymi powstańcami, analiza nagrań dźwiękowych ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego oraz zachowanych materiałów z kronik filmowych z sierpnia 1944 roku”. 

Z ciekawostek: W filmie użyto 500 tys. ton gruzu do pokazania zniszczenia miasta.

Z powodu ukazanej w filmie bierności wojsk czerwonoarmistów, dystrybucja filmu w Rosji została zakazana.

Kadr z filmu Miasto 44, źródło: www.miasto44.pl

Oto kilka zrzutów ekranu  filmu Miasto 44.

Można zauważyć, że na szpulach grających w filmie nie zachowano kształtu liter „E” i „W” używanych w oryginale. Możemy to stwierdzić na podstawie zachowanych zdjęć mieszkańców Ożarowa, których rodzice pracowali w czasie okupacji w Fabryce Kabli przejętej i nadzorowanej przez Niemców.

Zapraszamy też Państwa do wpisu Wirtualnego Muzeum „Kabel za okupacji” prezentującego dwa zdjęcia z okresu okupacji szpul z kablami z opisem w języku polskim i niemieckim.

Powiązane zdjęcia:

Dodaj komentarz