Przedstawiamy Państwu Stanisława Reichera i jego rodzinę. To jego decyzja sprawiła, że dwór i majątek Ożarów stały się na ponad pół wieku własnością rodziny Reicherów. Legenda rodzinna głosi, że dwór miał być ustronnym miejscem na odbywanie… pojedynków.

Stanisław Reicher urodził się 12 lutego 1855 w Częstochowie, w rodzinie żydowskiego kupca Henryka i jego żony Eleonory z domu Machonbaum. Rodzice jego pobrali się w 1851 roku. Henryk miał wtedy trzydzieści lat, a jego młoda żona była o dziesięć lat młodsza. Eleonora pochodziła z Warszawy, jej rodzice Zelman i Ruchla Szmul byli właścicielami domów w stolicy.

01a-1_HENRYK_REICHER_ok_1900 01b-1_ELEONORA_REICHER_ok_1900

Henryk (1820-1910) i Eleonora (1831- 1907)

W roku 1859 Henryk założył w Sosnowcu firmę handlowo-spedycyjną „H.Reicher&Co”. W latach 70 XIX wieku przeniósł się do Sosnowca wraz z całą rodziną.

02-ekspedytorzy-1903-Henryk-Reicher

Księga Adresowa Królestwa Polskiego na Rok 1903, R. 4, str. 68 Ekspedytorzy

Eleonora i Henryk Reicherowie mieli dziesięcioro dzieci: Edwarda, Stanisława, Emilię, Felicję, Bronisława, Maksymiliana, Annę, Martę, Reginę i Marię. Podobnie jak Stanisław, dziewięcioro jego rodzeństwa urodziło się w Częstochowie.

03-rodzenstwo-Reicherów

Dziesięcioro dzieci Henryka i Eleonory Reicherów. Stanisław Reicher stoi w środku.
Stoją od lewej: Maksymilian, Stanisław, Bronisław. Siedzą od lewej: Edward, Emilia, Regina, Felicja, Maria, Marta i Anna.

Stanisław pracował w rodzinnej firmie, ale rozwinął też swoją działalność biznesową w zakresie kupiectwa i przemysłu.

04-Stanislaw-Reicher-studio-Fritz-Luckhardt-Wieden-po-1867img173b Stanisław Reicher przed narzeczeństwem, Kraków 04b-Stanisław-Reicher-fot-J-Kostka-i-Mulert-1872-1880img019

Stanisław Reicher ok. 1875 roku

W 1883 roku był współzałożycielem Fabryki Chemicznej Radocha – pierwszej w Królestwie Polskim fabryki parafiny i cerezyny. Produkowano głównie świece do oświetlenia wagonów kolejowych jak również cerkiewne i choinkowe. Wśród asortymentu był również: antichlor, bisulfit, nitryt, ozokryt, cukier ołowiany, saletra. Fabryka zatrudniała prawie 200 osób i przed I wojną światową rocznie produkowała prawie 300 wagonów artykułów wywożonych do Rosji.

05-Radocha-1905

Księga Adresowa Przemysłu Fabrycznego w Królestwie Polskim. 1905 rok, str. 320

06-Radocha-1922

W zbiorach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów, 1922, Przemysł nieorganiczny,  woj. Kieleckie, str. 421

W 1899 roku Stanisław jest wśród założycieli Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn”. Towarzystwo posiadało trzy kopalnie: Saturn, Jowisz i Mars oraz cementownię, dwie elektrownie, wytwórnię wyrobów cementowych, lasy koło Szczawnicy, w Gorenicach i Sączowie, oraz majątek ziemski w Rudnikach o obszarze prawie 7 tys. ha.

07-Towarzystwo-Gorniczo-Przemyslowe-Saturn-St-Reicher-1921-22

W Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej, wydanie Spółki Akcyjne w Polsce, rok 1921-22, str. 36

08-Spolki-akcyjne-w-Polsce-1921-22-elektrownia-St-Reicher

Wydawnictwo Spółki Akcyjne w Polsce

09-elektrownia-sosnowiecka-1921-22-Stanislaw-Reicher

Wydawnictwo „Spółki Akcyjne w Polsce”, rok 1920, str. 155, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa

Stanisław Reicher aktywnie udzielał się społecznie, był też znanym filantropem. Należał do współzałożycieli bractwa pogrzebowego, wspierał finansowo szpital żydowski oraz łożył na fundusz otwarcia szkoły Talmud Tory w Sosnowcu. Był członkiem zarządu w Towarzystwie niesienia pomocy ubogim żydom oraz Towarzystwie pomocy dla biednych uczniów przy Szkole Realnej w Sosnowcu.

Działał aktywnie na rzecz nadania praw miejskich, a po ich uzyskaniu został jednym z czterech radnych honorowych miasta Sosnowca.

Stanisław był jednym z siedmiu członków Rady Opiekuńczej kierującą Szkołą Handlową w Będzinie, następnie przekształconą w prywatną Będzińską Szkołę Kupców (obecnie I LO im. Mikołaja Kopernika), do której uczęszczał jego syn Kazimierz.

W domu Stanisława w Sosnowcu odbywały się od 1902 roku zebrania tajnej, patriotycznej organizacji uczniowskiej. W 1905  roku zredagowano petycję w sprawie nauki języka polskiego w szkole i reformy programu nauczania. Za te działania Michał, syn Stanisława, został relegowany ze Szkoły Realnej w Sosnowcu. Michał opisał wydarzenia ze swojego życia w „Moim Kalendarzu” i jest to przytaczane w biografii prof. Michała Reichera.

10-20220115_163053

Publikacja Gdańskiej Akademii Medycznej z biografią prof. Michała Reichera

Stanisław Reicher był miłośnikiem sztuki i posiadał kolekcję obrazów, a w niej dzieła polskich mistrzów: Wojciecha Kossaka, Jacka Malczewskiego, Juliana Fałata, Włodzimierza Tetmajera, Artura Grottgera, Jana Matejki i innych.

11-DSC05465-wnetrze-domu-Reicherow-w-Sosnowcu

Wnętrze domu Reicherów w Sosnowcu

W latach 80 Stanisław zamieszkał w Warszawie i w 1912 zakupił od Władysława Kronenberga dwór oraz dobra ziemskie w Ożarowie koło Warszawy.

Dwór był używany jako posiadłość na spędzanie lata, weekendów i świąt.

12-ZAROW_dwor_przed_1928-wyb

Dwór Reicherów w Ożarowie od strony parku (od południa). Stan do 1928 roku.
Miał drewnianą werandę całkowicie obrośniętą winem. Po prawej stronie rósł świerk, po lewej jesion.Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

1_13-OZAROW_przed_1914-pficyna

Zapewne to Stanisław Reicher stoi miedzy dworem a murowaną oficyną w Ożarowie przed 1914 rokiem. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

1_14-OZAROW_przed_1914-Stanislaw-1

Zapewne to Stanisław Reicher trzyma za uzdę konia przy zabudowaniach gospodarczych w Ożarowie przed 1914 rokiem. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Dwór Reicherów w Ożarowie i jego historia zostaną opisane w odrębnym wpisie.

 

Dzieci i wnuki Stanisława Reichera

Stanisław Reicher był dwukrotnie żonaty.

Z pierwszą żoną Dorotą z domu Markusfeld (1860-1881) miał jedną córkę Wandę (1881-1932). Dorota zmarła prawdopodobnie przy porodzie.
Wanda wyszła za mąż za Zygmunta Kamieńskiego i mieli córkę Annę Marię zwaną w domu i wśród przyjaciół Anusią. Pierwszy jej mąż, por. dyplom. Marian Mieczysław „Kuba” Rozwadowski h. Rogala został zamordowany w Katyniu w 1940 roku.
Drugim mężem był Franciszek Skibiński, generał dywizji Wojska Polskiego, pisarz, badacz sztuki wojennej, doktor nauk wojskowych.
Anna Skibińska (1911-1990) była antropologiem i profesorem w Akademii Wychowania Fizycznego. W czasie II wojny światowej żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Wanda Kamieńska i jej rodzina

Drugą żoną Stanisława została Marią z domu Perlmutter(1864-1955).

15-Sosnowiec-15-Stanislaw-i-Maria-Reicher-lata-80-XIX-w

Stanisław Reicher z narzeczoną Marią Perlmutter po 1881 roku Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Stanisław i Maria mieli czworo dzieci:

Ludwikę (1886-1959),

Michała (1888-1973),

Kazimierza (1892-1944),

Anielę (1899-1988).

16-Stanislaw-Reicher-z-rodzina

Stanisław i Maria Reicherowie  z piątką swych dzieci. Od lewej stoją Ludwika, Wanda, Michał, od lewej siedzą: Kazimierz, Maria Reicher, Stanisław Reicher i Aniela.Zdjęcie z ok. 1905 roku. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

 

Ludwika i jej rodzina

Ludwika była dwukrotnie zamężna. Pierwszy jej mąż Feliks Stefan Małkowski, inżynier zmarł w kilka miesięcy po ślubie. Drugim jej mężem był Mieczysław Treter (1883-1943), wybitny historyk i krytyk sztuki, kustosz Ossolineum, dyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki w Warszawie, organizator polskiego muzealnictwa po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Ich córka Maria Treter (1916-1978) wyszła za mąż za polskiego dyplomatę Jerzego Michałowskiego. Drugim jej mężem został Ludwik Horowitz. W czasie II wojny światowej była sekretarką premiera Stanisława Mikołajczyka.

Michał Reicher z rodziną

Najstarszym synem Stanisława był Michał Reicher (1888-1973), został wybitnym anatomem i antropologiem, był profesorem nauk biologicznych, współautorem wraz z dr Adamem Bochenkiem podręcznika akademickiego „Anatomia człowieka”. Był wśród osób tworzących działające do dziś Collegium Anatomicum w Wilnie oraz Akademię Lekarską w Gdańsku. W 1917 roku ożenił się z Wandą Ludwiką Krasnodębską (1892-1982) uzdolnioną malarką, siostrą Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej, graficzki i mistrzyni drzeworytu. Małżeństwo Michała była bezdzietne.

Kazimierz Reicher

Młodszym bratem Michała był Kazimierz Reicher (1892-1944), który po śmierci ojca administrował rodzinnym majątkiem w Ożarowie Mazowieckim. Wraz z bratem Michałem w 1915 roku przyjął chrzest w kościele św. Stanisława w Czeladzi. Brał czynny udział w działaniach konspiracyjnych w czasie okupacji niemieckiej. Ukrywał się w Kazimierzu nad Wisłą, gdzie został rozpoznany, wydany Niemcom i zastrzelony w nocy z 3 na 4 lipca 1944 roku.

 Aniela Urbanowicz z rodziną

Najmłodszym dzieckiem Stanisława i Marii była Aniela (1899-1988), działaczka społeczno-polityczna. Mężem jej był Stefan Urbanowicz (1891-1940) prawnik, obrońca w procesie brzeskim. W czasie II wojny światowej Stefan zmarł w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen 4 lipca 1940 roku, młodsza córka Ewa (1926-1944) zmarła na tyfus w obozie w Auschwitz w 1944 roku. Starsza córka Halina (1922-2010) wyszła za mąż za Jerzego Woyke, profesora nauk rolniczych w zakresie pszczelarstwa. Aniela po wojnie prowadziła Dom Matki i Dziecka w Słupsku założony przez księdza Jana Zieję. Należała do grona współzałożycieli warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, współpracowała z miesięcznikiem „Więź” i wspomagała pracę klubu poselskiego „Znak”.

Kolejną pasją Stanisława Reichera, oprócz kolekcjonowania obrazów było podróżowanie.

Stanisław Reicher, Budapeszt 1896 r.

Budapeszt 1896 rok.
Pamiątka lotu balonem gazowym Godarda na uwięzi

Balony Eugeniusza Godarda

Eugène Godard Ainé był znanym francuskim aeronautą , urodzonym w Clichy 26 sierpnia 1827 r., zmarłym w Brukseli 9 września 1890 r.
Podczas swojej długiej i produktywnej kariery, od 1845 do 1890, Eugène Godard zbudował dziesiątki balonów na ogrzane powietrze i gaz. Dokonał około 2500 lotów w dziesięciu krajach na dwóch kontynentach (Europa i Ameryka), ustanawiając kilka światowych rekordów wysokości, odległości i czasu lotu.

17-MARIA_STANISLAW_MARIA_REICHER_Baden_Baden_1900

Baden Baden 1900
Stanisław Reicher z żona Marią (po lewej)i siostrą Marią (po prawej)
Od 1894 we Francji trwała sprawa Dreyfusa. W 1898 roku Emil Zola opublikował 13 stycznia 1898, na łamach gazety „L’Aurore” („Świt”), słynny list otwarty do prezydenta Republiki Francuskiej Félixa Faure’a, zatytułowany „J’Accuse…!” (Oskarżam!), podpisany również przez setki intelektualistów francuskich. Zdjęcie z gazetą „L’Aurore” jest wyrazem poparcia dla listu osób uwiecznionych na fotografii. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Szmeks (Smokovec) 1910r.

Smokowiec (z niemiecka zwany Szmeksem) 1910 rok
Na zdjęciu stoją od lewej Michał Reicher, Ludwika Reicher, Gizela Likiernik i jej mąż Artur Likiernik. Po prawej siedzi Stanisław Reicher. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Karlsbar, lato 1911r.

Karlsbad 1911 rok
Od lewej siedzą: Maria Reicherowa, żona Stanisława, nn, Stanisław Reicher, Gizela Likiernik, Łucja Halpern. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Stanisław Reicher, Zurich czerwiec 1916 r.

Zurich czerwiec 1916 roku

Zakopane 1919r.

Zakopane 1919 rok
Stoją od lewej: Maria Reicherowa, P. Węgrzynowski, Lola – Ludwika Reicher, prawdopodobnie Zofia Reicher, córka Maksymiliana, brata Stanisława, Aniela Reicher.  Mała dziewczynka to Marysia Treterówna, córka Loli, ur w 1916 r. Siedzą Stanisław Reicher i Wanda Krasnodębska-Reicherowa, żona Michała, syna Stanisława.

22-Stanislaw-z-zona-Maria-po-lewej-i-corka-Ludwika-po-prawej

Od lewej Maria, żona Stanisława Reichera, Stanisław Reicher, najstarsza córka Ludwika

Stanisław Reicher z siostrą Martą, bratem Maksymilianem i bratankami Bronisławem i Tomaszem oraz córką Anielą należeli do Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

23-Reicherowie-w-TT

Historia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Zagłębiu Dąbrowskim

Członkowie Towarzystwa Tatrzańskiego związani z Sosnowcem ujęci w Pamiętnikach
Towarzystwa Tatrzańskiego za lata: 1876-1920, fragment listy.

Po przeprowadzce z Sosnowca do Warszawy Stanisław z żoną Marią mieszkali przy ulicy Brackiej 23.

24-STANISLAW_REICHER_ok_1920_img167b

Stanisław Reicher ok. 1920 roku. Zdjęcie z archiwum Doroty Woyke-Polec

Stanisław zmarł w Warszawie 28 kwietnia 1922 i pochowany został na cmentarzu powązkowskim w rodzinnym grobowcu, kwatera 73.

MARIA_REICHEROWA_Ozarow_ok_1945

Maria Reicherowa, żona Stanisława ok. 1945 roku w Ożarowie

Maria, żona Stanisława Reichera zmarła w 1955 roku w Ożarowie.

 

Źródła:
http://wikizaglebie.pl/wiki/Fabryka_Chemiczna_%E2%80%9ERadocha%E2%80%9D_(Sosnowiec)

http://wikizaglebie.pl/wiki/Towarzystwo_G%C3%B3rniczo-Przemys%C5%82owe_%22Saturn%22

http://wikizaglebie.pl/wiki/Stanis%C5%82aw_Reicher

Wszystkie zdjęcia pochodzą ze zbiorów Doroty Woyke-Polec, prawnuczki Stanisława Reichera. Wirtualne Muzeum bardzo dziękuje za ich udostępnienie i podzielenie się historią rodziny, która od przybycia do naszego miasta stała się też częścią historii Ożarowa.

 

 

Powiązane zdjęcia:

Ten post ma jeden komentarz

  1. Katarzyna

    Ależ ciekawy artykuł! Nie mogę się doczekać ciągu dalszego – od dworku Reicherów :).

Dodaj komentarz