W Pilaszkowie, gmina Ożarów Mazowiecki, parafia Łaźniew, 2 sierpnia 2020 roku odbyło się spotkanie poświęcone generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu. Pilaszków znalazł się wśród 8 miejsc ogólnopolskiej akcji uroczystości patriotyczno-religijnych w miejscach pamięci o twórcy Legionów Polskich we Włoszech w dniu jego urodzin (265). Inicjatorem akcji jest pan Adam W. Gorycki, działacz społeczny mieszkający w Kielcach, miłośnik i badacz dziejów Księstwa Warszawskiego.

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej Jan Henryk Dąbrowski przyłączył się do wojsk powstańczych Naczelnika Tadeusza Kościuszki. Podczas działań wojennych dwukrotnie odwiedził Pilaszków w 1794 r. Dwór pilaszkowski stał się na prawie miesiąc jego kwaterą  główną. Tutaj też otrzymał nominację generalską. Patent na generała-majora został podpisany przez Naczelnika Kościuszkę 20 czerwca w obozie pod Warką. Z Pilaszkowa 23 czerwca nowo mianowany generał-major dziękował Naczelnikowi  za nominację, „zapewniając o oddaniu Ojczyźnie i sprawie powstania”.

Wspomniane powyżej 8 uroczystości z założenia miały podobny przebieg: odśpiewanie Mazurka Dąbrowskiego, przypomnienia biogramu Pana Generała i krótkiej modlitwy w Jego intencji poprowadzonej przez duchownego. Wzorem dla takiej organizacji uroczystości było świętowanie, jakie zorganizował w 1949 roku w Pierzchowcu, miejscu urodzenia generała Jana Henryka Dąbrowskiego, ówczesny wikary w Niegowici, ksiądz Karol Wojtyła, którego setną rocznicę urodzin obchodzimy w 2020 roku. Widocznym symbolem nawiązania do uroczystości zorganizowanych przez św. Jana Pawła II w 1949 r. w Pierzchowcu były flagi papieskie ustawione obok flag polskich.

Osiem uroczystości patriotyczno-religijnych w miejscach pamięci generała Jana Henryka Dąbrowskiego na mapie Polski

 

Pilaszków1
2 sierpnia 2020 r. w 265 rocznicę urodzin generała Jana Henryka Dąbrowskiego przy jego pomniku w parku przy dworze w Pilaszkowie

Na spotkaniu w Pilaszkowie byli obecni:

Stanisława Milej-Misztal, Członek Zarządu Starostwa Powiatowego Warszawsko-Zachodniego,
Mariusz Zakrzewski – wikariusz Parafii NMP Królowej Apostołów w Ołtarzewie,
Michał Lubański – Stowarzyszenie Razem w Powiecie,
Kazimierz Stachurski – mieszkaniec Ożarowa Mazowieckiego, były burmistrz Ożarowa Maz.
Paweł Zdanowicz – mieszkaniec Ożarowa Mazowieckiego, przedstawiciel Wirtualnego Muzeum Ożarowa Mazowieckiego,
grupa mieszkańców z Gminy Ożarów Mazowiecki.

Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 15.00, w parku przy dworku w Pilaszkowie, w którym mieści się Muzeum Dworu Polskiego, przy pomniku udekorowanym flagami: Polski, Stolicy Apostolskiej oraz biało-niebieską flagą Matki Bożej.

 

Pilaszków2
Pomnik generała Jana Henryka Dąbrowskiego autorstwa Edmunda Mikołaja Majkowskiego w parku przy dworze w Pilaszkowie

Program spotkania był następujący:

  1. Zebrani złożyli wiązankę biało-czerwonych kwiatów i zapalili znicz przy pomniku Generała.
  2. Wszyscy razem odśpiewali Hymn Narodowy – Mazurka Dąbrowskiego.
  3. Kazimierz Stachurski przedstawił krótki zarys biograficzny generała z uwzględnieniem jego pobytu na ziemi błońskiej i pilaszkowskiej, wspomniał też o autorze pomnika, nieżyjącym już Edmundzie Mikołaju Majkowskim.
  4. Ks. Mariusz Zakrzewski przypomniał historię z życia św. Jana Pawła II, kiedy był wikariuszem w parafii w Niegowici, i w 1949 roku zorganizował spotkanie dla dzieci i młodzieży przy tablicy poświęconej generałowi Dąbrowskiemu w miejscu jego urodzenia w Pierzchowcu.
  5. Ks. Mariusz Zakrzewski poprowadził modlitwę w intencji generała Dąbrowskiego i wszystkich, którzy walczyli o wolność Polski.
  6. Zrobiono pamiątkowe zdjęcie przy pomniku.

Kazimierz Stachurski

G e n e r a ł   D y w i z j i
Jan Henryk Dąbrowski (1755–1818)

Jan_Henryk_Dąbrowski
Portret generała J.H. Dąbrowskiego w mundurze generała -lejtnanta Wojsk Koronnych, obraz z końca XVIII wieku, autorem jest prawdopodobnie Józef Pitschmann, ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie nr inw. MWP932. Na zdjęciu widać głowicę „złotej szabli” (szabla paradna z pozłacaną rękojeścią ofiarowana przez Naczelnika Tadeusza Kościuszkę za zwycięską kampanię wielkopolską).

Jan Henryk Dąbrowski herbu Panna urodził się 2 sierpnia 1755 r. w Pierzchowcu koło Bochni (dziś pow. wielicki, woj. Małopolskie). Po śmierci matki zamieszkał z ojcem w Saksonii i rozpoczął służbę w wojski saskim. Podobnie jak ojciec otrzymał gruntowne wykształcenie wykształcenie wojskowe i zasłynął jako zdolny dowódca.

Król Stanisław August sprowadził pułkownika Jana Henryka Dąbrowskiego do Polski i 14 lipca 1792 r. mianował wicebrygadierem  w 1. Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Narodowej. Pół roku później, podczas II rozbioru Polski, na widok wojsk pruskich wkraczających do Wielkopolski, Dąbrowski podjął się obrony Gniezna (6–8 lutego 1793 r.), którą przerwał dopiero na rozkaz swych zwierzchników.

Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej Jan Henryk Dąbrowski przyłączył się do wojsk powstańczych Naczelnika Tadeusza Kościuszki.

autograf-vice-brygadieraJHDabrowskiego-z-marca-17-03-1794
Autograf vice-brygadiera Jana Henryka Dąbrowskiego z 17 marca 1794 roku ze zbiorów Muzeum Dworu Polskiego w Pilaszkowie

Podczas działań wojennych dwukrotnie odwiedził Pilaszków wiosną 1794 r.

Najpierw 5 maja, kiedy przybył tu z dwoma szwadronami Wielkopolskiej Kawalerii Narodowej, które wchodziły w skład dywizji generała Stanisława Mokronowskiego i założył obóz wojskowy w pobliżu karczmy Utrata, nad rzeczką o tej samej nazwie, przy trakcie kaliskim, czyli dzisiejszej szosie poznańskiej. Obóz w tym miejscu był ważnym punktem linii obronnej przed wojskami pruskimi, które stacjonowały w okolicy Sochaczewa, tam bowiem przebiegała granica II rozbioru Rzeczypospolitej.

Wtedy też zorganizował spośród okolicznej ludności pułk lekkiej jazdy, który liczył kilkuset konnych, nazwany przez niego Pułkiem Mazurów.

17 maja Naczelnik Kościuszko odwołał go na południe Mazowsza w okolice Warki, aby osłaniał przeprawy przez Pilicę i zabezpieczał linie komunikacyjne dowództwa powstania ze stolicą.

19 czerwca otrzymał kolejny rozkaz  Naczelnika aby powrócił pod Błonie. Dąbrowski wyruszył z Przybyszewa z oddziałem Kawalerii i forsownym marszem przez Nowe Miasto i Mszczonów (łącznie ok 90 km ), 21. czerwca wieczorem stanął w Pilaszkowie, 6 km na północny wschód od Błonia. Następnego dnia napisał w raporcie, że: „z komendą swoją z 400 koni złożoną, nie spotkał nigdzie nieprzyjaciela”.

W tym czasie dwór pilaszkowski stał się na prawie miesiąc jego kwaterą  główną.

dwor-w-Pilaszkowie
Dwór w Pilaszkowie

Tutaj też przeżył ważne dla każdego oficera wydarzenie – nominację generalską. Patent na generała-majora został podpisany przez Naczelnika Kościuszkę 20 czerwca w Obozie pod Warką. Ponieważ Dąbrowski wyruszył dzień wcześniej pod Błonie, Kościuszko wysłał za nim oficera, który zastał Dąbrowskiego już w Pilaszkowie. Z Pilaszkowa 23 czerwca nowo mianowany generał-major dziękował Naczelnikowi za nominację zapewniając „o oddaniu Ojczyźnie i sprawie powstania”.

26 czerwca do obozu nad Utratą przybyli z Warszawy generał Stanisław Mokronowski oraz książę Józef Poniatowski jako wolontariusz. Książę Józef wcześniej złożył dymisję z powodu przystąpienia króla do Targowicy i prosił Tadeusza Kościuszkę aby pozwolił mu: „służyć w powstaniu prostym żołnierzem”.

Jeszcze jedną ważną osobą, która w tych dniach przebywała w Obozie nad Utratą i w Pilaszkowie, był Józef Wybicki – pełnomocnik Rady Najwyższej Narodowej na Ziemię Warszawską, odpowiedzialny za aprowizację oddziałów generała Mokronowskiego – przyszły autor słów Mazurka Dąbrowskiego.

Generał Dąbrowski jako dobrze wykształcony i doświadczony oficer domagał się  uzupełnienia swych oddziałów. Naczelnik Kościuszko rozumiał te żądania i jeszcze w czerwcu 1794 roku przysłał do obozu pod Błoniem 3. batalion piechoty i wchodzący w jego skład 4. Regiment (Czwartaków).

Oddziały powstańcze pod dowództwem generała Dąbrowskiego i księcia Józefa, przeprowadziły wiele działań zaczepnych wobec wojsk pruskich. Najważniejsza i wygrana przez Polaków bitwa została stoczona pomiędzy 7. a 10. lipca i była częścią  obrony na południowo-zachodnich przedpolach Warszawy na linii:  Gołków – Raszyn Błonie. 11 lipca siły polskie znad Utraty wycofały się do Warszawy i brały udziały w jej obronie przed połączonymi wojskami pruskimi i rosyjskimi.

We wrześniu  i październiku generał Dąbrowski 1794 r. odbył wyprawę do Wielkopolski: zaatakował tyły wojsk pruskich, wyzwolił Gniezno i Bydgoszcz oraz pokonał Prusaków w nocnej bitwie pod Łabiszynem 29 i 30 września.

W dowód uznania otrzymał od Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej Tadeusza Kościuszki m.in. za obronę Warszawy – słynną złotą obrączkę z napisem „Oyczyzna Obrońcy Swemu”, a za wyprawę wielkopolską – złotą szablę – szablę turecką ze złoconą rękojeścią i nominację na generała-lejtnanta 4 października 1794 r.

Po upadku powstania i III rozbiorze Polski w 1795 r. generał Dąbrowski wyemigrował do Paryża, gdzie podjął starania o utworzenie armii polskiej na obczyźnie. Po uzyskaniu od rządu francuskiego poparcia w tej sprawie, dnia 9 stycznia 1797 r. zawarł w Mediolanie umowę z rządem Republiki Lombardii, na mocy której powstały Legiony Polskie we Włoszech. Niemal 10-letnia walka polskich legionistów i generała Dąbrowskiego po stronie francuskiej stała się argumentem przemawiającym za wskrzeszeniem niepodległego państwa polskiego znajdującego się w sojuszu militarnym i politycznym z Francją.

Okazją stała się wojna z Prusami (1806–1807), podczas której Napoleon Bonaparte pokonał Prusaków w bitwie pod Jeną (14 października 1806 r.), zajął Berlin i posłał do Włoch po generała Dąbrowskiego. Wyznaczył go na organizatora i dowódcę polskiej siły zbrojnej, która była pierwszą w historii oręża polskiego formacją wojskową noszącą nazwę „Wojsko Polskie”. Po odbiciu przez armie napoleońskie Wielkopolski, Kujaw i Mazowsza, generał Dąbrowski poprowadził w styczniu 1807 r. swą dywizję na kampanię pomorską, której celem było pokonanie Prusaków na Pomorzu Gdańskim. Dnia 23 lutego 1807 r. dowodził zwycięskim oblężeniem Tczewa, podczas którego został ciężko ranny w nogę i trafił do szpitala. Trzy miesiące później, mimo niezagojonej rany, poprowadził swą dywizję do Prus Wschodnich i 14 czerwca,  mimo kolejnej rany, którą wtedy otrzymał w tę samą nogę, w decydujący sposób przyczynił się do zwycięstwa Napoleona Bonaparte w bitwie, która zakończyła wojnę zwycięstwem polsko-francuskim. Skutkiem tego w dniach 7 i 9 lipca 1807 r. podpisano traktat pokojowy w Tylży, na mocy którego powstało Wolne Miasto Gdańsk oraz Księstwo Warszawskie, które było, jak na tamte czasy, państwem niepodległym i nowoczesnym i dawało nam jedyną podczas zaborów realną szansą na odrodzenie Rzeczypospolitej w granicach sprzed rozbiorów.

W czasach Księstwa Warszawskiego generał Dąbrowski zamieszkał w majątku w Winnej Górze (dziś wieś w gminie i w pow. Środa Wielkopolska w woj. wielkopolskim), który otrzymał od cesarza Napoleona jako nagrodę za wieloletnią służbę.

Ponadto 26 grudnia 1807 r. otrzymał Krzyż Komandorski Virtuti Militari od króla saskiego i księcia warszawskiego Fryderyka Augusta.

Został również jednym z najwyższych dowódców Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego i wziął udział w zwycięskiej wojnie polsko-austriackiej w 1809 r.

Po wyparciu wojsk austriackich z Wielkopolski i Ziemi Sieradzkiej poprowadził swych żołnierzy z Piotrkowa Trybunalskiego przez Warkę i Jedlnię (z 2 na 3 lipca 1809 r.) do Radomia. Tam połączył się z oddziałami Naczelnego Dowódcy Wojsk Polskich gen. dyw. Józefa ks. Poniatowskiego i w dniach 5–15 lipca 1809 r. uczestniczył w zwycięskiej ofensywie naszych wojsk, która zakończyła tę wojnę wyzwoleniem zachodniej Małopolski z Jedlnią, Kielcami i Krakowem włącznie.

W 1812 r. generał Dąbrowski wziął udział w kampanii rosyjskiej i na czele 17. dywizji strzegł tyłów i komunikacji połączonych wojsk napoleońskich zwanych Wielką Armią. Dlatego do bezpośredniej walki włączył się dopiero podczas odwrotu z Rosji i bił się m.in. w bitwie nad Berezyną (26–28 listopada 1812 r.), podczas której przejął dowództwo V Korpusu (Polskiego) Wielkiej Armii po rannym gen. Józefie Zajączku. Postrzelony (kula urwała generałowi Dąbrowskiemu dwa palce u lewej ręki i trafiła w brzuch) wycofał się z dalszej walki i przekazał komendę generałowi Karolowi Kniaziewiczowi.

W  lutym 1813 r. generał Dąbrowski podążył do Saksonii, gdzie wszedł w skład sztabu VIII Korpusu (Polskiego) Wielkiej Armii pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego. Jesienią 1813 r. uczestniczył w kampanii saksońskiej i wziął udział w bitwie pod Lipskiem (16–19 października 1813 r.), podczas której VIII Korpus został rozbity, a książę Józef poległ na polu chwały. W tej sytuacji dnia 29 października 1813 r. generał Dąbrowski został mianowany dowódcą VIII Korpusu Wielkiej Armii i poprowadził szczątki tego oddziału na leże zimowe do Francji. Tam na wiosnę 1814 r. odebrał wiadomość, iż 4 kwietnia 1814 r. cesarz Napoleon mianował gen. Wincentego Krasińskiego na nowego dowódcę VIII Korpusu i że tego samego dnia abdykował, tym samym pogrzebał nasze nadzieje, które wiązaliśmy z Francją.

Ostatnie lata swego życia generał Jan Henryk Dąbrowski spędził w swoim majątku w Winnej Górze, gdzie zmarł 6 czerwca 1818 r. Pochowany został w parafialnym kościele pw. św. Michała Archanioła. Urna z sercem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego znajduje się w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan przy kościele św. Wojciecha w Poznaniu.

W 2020 roku, kiedy uroczyście obchodzimy 76 rocznicę Powstania Warszawskiego, godzi się także wspomnieć o tych, którzy walczyli w pierwszym, narodowym powstaniu z najeźdźcą, jakim była Insurekcja Kościuszkowska 1794 roku. Na ziemi polskiej, o którą Jan Henryk Dąbrowski walczył przez blisko ćwierć wieku, został upamiętniony w 11 miejscowościach – najczęściej honorowymi tablicami lub kamieniami, a w Środzie Wielkopolskiej i Pilaszkowie, w którym spędził kilka tygodni jako żołnierz Naczelnika Kościuszki, ma swój konny pomnik. Autorem pomnika jest nieżyjący od 11 lat rzeźbiarz batalista Edmund Mikołaj Majkowski (1929-2009) pochodzący z Przasnysza. Współpracownik Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, pozyskany do współpracy przez ks. dr Edwarda Sobieraja założyciela Muzeum Dworu Polskiego w Pilaszkowie.

Kazimierz Stachurski

na podstawie opracowań:
Adama W. Goryckiego „Generał Dąbrowski w Jedlni”
i Barbary Milanowskiej „Pilaszków 650 lat dziejów dworu i jego  mieszkańców”.

 

Zainteresowanych odsyłamy do szczegółowego wpisu o Janie Henryku Dąbrowskim w Wikipedii.

Powiązane zdjęcia:

Dodaj komentarz