1908 rok

Biblioteka w Hucie Szkła

Huta Szkła funkcjonowała w latach 1905 do 2001. W marcu 1907, Kazimierz Kamiński uruchomił produkcję aptecznych i szpitalnych szklanych naczyń oraz wyrobów oświetleniowych, pozostawiając na ul. Elektoralnej 5 w Warszawie handlowy skład (magazyn) opakowań aptecznych.. W 1908 Kamiński dla pozyskania robotników rozpoczął budowę domów mieszkalnych. Niedługo potem wybudował między innymi sklep fabryczny oraz salę biblioteczną. Działalność socjalna, wspierana przez żonę Paulinę była częścią aktywności społecznych i charytatywnych Kamińskiego. Wraz z rozwojem produkcji inwestował również w nowe maszyny i urządzenia. Przedwojenny właściciel Huty Szkła Kazimierz Kamiński (1877-1967) wybudował świetlicę, salę biblioteczną i  istniejące do dziś domy czynszowe dla ok. 200 pracowników zakładu. Współfinansował też budowę takich instytucji publicznych jak Ochotnicza Straż Pożarna, szkoła, klub sportowy i powstająca w Ożarowie parafia. Po wojnie w 1946 rozpoczął się proces wywłaszczenia, na podstawie dekretu o nacjonalizacji przemysłu, który zakończył się 15 kwietnia 1949 roku podpisaniem protokołu zdawczo-odbiorczego. Kazimierz został wydalony ze swego domu na terenie huty.

Źródło: Wikipedia oraz encyklopedia.biolog.pl

Nie wiemy, kto prowadził w pierwszych latach bibliotekę znajdującą się w Hucie Szkła.

Lata 1922-1939

Biblioteka w Hucie Szkła prowadzona przez Władysława Wodzyńskiego

Władysław Wodzyński (1902-1978)

Wladyslaw-Wodzynski-1937-bis

Władysław Wodzyński w 1937 roku przed Szkołą Powszechną w Ożarowie

Władysław Wodzyński od 1922 roku pełnił obowiązki kierownika Szkoły Powszechnej w Ożarowie oraz szkoły zawodowej prowadzonej przez Sejmik Powiatu Warszawskiego. Szkoła Powszechna rozpoczęła działalność w 1920 roku a w 1930 liczyła już 7 oddziałów i 6 osób personelu pedagogicznego a zajęcia odbywały się w wynajętych pomieszczeniach w domach prywatnych i w świetlicy Huty Szkła. Pan Władysław Wodzyński oraz ksiądz Norbert Pellowski SAC działali w Społecznym Komitecie Budowy Szkoły, który poprzez imprezy organizowane przez członków Świetlicy w Hucie i członków koła dramatycznego, zbierał fundusze na zakup działki i postawienie budynku szkoły. Kamień węgielny został wmurowany w 1930 roku a w 1932 roku budynek został oddany do użytku. Szkoła składała się z sześciu dużych izb lekcyjnych, pomieszczenia na bibliotekę, kancelarii kierownika, mieszkania woźnego. Do szkoły uczęszczały dzieci z Ożarowa, Strzykuł, Kaput i z części Ołtarzewa. Nauka odbywała się na trzy zmiany. Grono pedagogiczne liczyło 12 osób. Kierownikiem szkoły był pan Władysław Wodzyński, a następnie pan Stefan Adamczyk. Do wojny szkoła nosiła imię Sławomira Czerwińskiego.

Władysław Wodzyński był bardzo aktywnym człowiekiem. Działał w ożarowskiej Ochotniczej Straży Pożarnej, funkcjonującej w mieście i gminie od 1924 roku.

Prowadził świetlicę robotniczą Huty Szkła w Ożarowie a w niej również bibliotekę. W latach 1922-1939 świetlica była ośrodkiem kultury dla całego miasta. Władysław Wodzyński starał się rozpowszechniać czytelnictwo wśród mieszkańców Ożarowa i okolic. Organizował konkursy czytelnicze, wieczory dyskusyjne nad przeczytaną książką oraz inscenizacje wybranych fragmentów z książek.

 W czasie okupacji niemieckiej przyjąwszy pseudonim „Jastrzębiec” działał w sztabie Rejonu VII Ożarów najpierw „Jelsk”, potem „Jaworzyn”. W stopniu porucznika był oficerem organizacyjnym.

Źródła:

Władysław Wodzyński opisał szczegółowo okres swojej działalności konspiracyjnej w pracy zbiorowej „Walka mieszkańców Ożarowa z okupantem w latach 1939-1945”, wydanej przez Urząd Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki w 1994 roku, ISBN: 83-903152-0-3, str. 39-75 oraz w drugim wydaniu tej książki z roku 2006 ISBN 83-89241-35-4, str. 71-98.

W książce z 1994 roku został zamieszczony biogram Władysława Wodzyńskiego napisany przez córkę Zofię Wodzyńską-Rump.

Rok 1932

Biblioteka w Hucie Szkła prowadzona przez Edmunda Łazowskiego

We wspomnieniach córki Władysława Wodzyńskiego, pani Zofii Wodzyńskiej-Rump możemy przeczytać:

W konkursie czytelniczym na terenie powiatu warszawskiego organizowanym przez Towarzystwo Oświaty Dorosłych świetlica w Hucie Szkła uzyskała w 1932 roku pierwsze miejsce a prowadzący bibliotekę pan Edmund Łazowski został odznaczony Złotym Wawrzynem Akademickim za zasługi w rozpowszechnianiu czytelnictwa”.

Źródło:

Praca zbiorowa „Walka mieszkańców Ożarowa z okupantem w latach 1939-1945”, wydana przez Urząd Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki w 1994 roku, ISBN: 83-903152-0-3, str. 39-75

Edmund Łazowski

Ochotnicza Straż Pożarna w Ożarowie  została utworzona w 1924 roku. Jednym z pierwszych strażaków był Edmund Łazowski. Murowana remiza strażacka, oddana do użytku w 1926 roku, znajdowała się przy ulicy Ożarowskiej, na działce ofiarowanej przez Stefana Matysa (na tyłach współczesnego hotelu „Bida z nędzą”).

W okresie okupacji wśród zaufanych członków straży została powołana konspiracyjna komórka Związku Walki Zbrojnej, która weszła w skład Armii Krajowej Batalionu Ożarowskiego pod nazwą „Folwark Ryniewo” i stanowiła zaczątek późniejszego VII Rejonu „Jaworzyn”. Kilku członków straży objęło funkcję w sztabie batalionu. W ramach tej formacji brano udział w szeregu akcji o znaczeniu wojskowym: przerzuty broni i leków, kolportaż prasy podziemnej, przewóz prasy przez posterunki żandarmerii czy przejmowanie zrzutów w Puszczy Kampinoskiej. W remizie gromadzono sprzęt wojskowy i sanitarny. Niestety nie obeszło się bez ofiar, wskutek wpadki rozstrzelani zostali wiceprezes straży Kazimierz Reicher, strażacy: Edmund Łazowski, Wacław Łuczak, Stefan Wołkow i Stanisław Pawelec. Pamięć ich uczczono po wojnie tablicą pamiątkową u zbiegu ulic Poznańskiej i Strażackiej.

tablica-przy-krzyzu

Tablica przy krzyżu na rogu ulic Poznańskiej i Strażackiej w Ożarowie Mazowieckim

Edmund Łazowski został rozstrzelany w Zaborowie 12 października 1943 roku.

Źródło: OSP – Ożarów

 Rok 1946

Biblioteka prowadzona przez Kazimierza Słomińskiego

str-26-Kazimierz-Slominski-wojna

Kazimierz Słomiński w okresie okupacji

Kazimierz Słomiński od 1 września 1937 roku podjął pracę nauczyciela w Szkole Powszechnej w Ożarowie. Uczył różnych przedmiotów ze specjalizacją w nauce muzyki i śpiewu. Studiował też w Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie skrzypiec.

Brał udział w tajnym nauczaniu w Ożarowie ucząc historii i geografii.

Po wojnie pracował nadal w szkole w Ożarowie, był też przez kilka lat jej kierownikiem.

W Ożarowie była biblioteka, która służyła całemu miastu i okolicy. Kazimierz Słomiński społecznie pełnił dyżury w bibliotece 2 razy w tygodniu.

Biblioteka mieściła się w budynku (Obecnie Urząd Miasta i Gminy) przy ulicy Kolejowej 2, w suterenie (współcześnie jest tam pomieszczenie dla kombatantów). W pierwszych latach po wojnie w tym budynku na parterze była siedziba MO (Milicji Obywatelskiej), na piętrze pomieszczenia Gminy a na drugim piętrze mieszkania.

Kazimierz Słomiński miał klucze do biblioteki. Mieszkał niedaleko, bo na ulicy Kolejowej 5.

Syn Kazimierza Słomińskiego, Janusz przekazał następujące wspomnienie swojego ojca:

Był to po wyzwoleniu. Rosjanie, którzy stacjonowali w Ożarowie przyjechali dużym samochodem  i wezwali go do otwarcia biblioteki. Klucze do niej gdzieś się zawieruszyły. Rosjanie kazali pilnie ich szukać i zapowiedzieli, że przyjadą następnego dnia.

Kazimierz Słomiński po ich odjeździe znalazł klucze i zastanawiał się po co Rosjanom dostęp do biblioteki. Obawiał się, że jako opiekun zbiorów może odpowiadać za niewłaściwe (zdaniem Rosjan) książki.

Całą noc weryfikował księgozbiór pod kątem książek antysocjalistycznych i antyradzieckich (a takie przed wojną w Polsce były). Zrobił to ze względu na swoje bezpieczeństwo – miał klucz do pomieszczenia – więc gdyby NKWD coś tam znalazło mógłby mieć kłopoty. 10-15 książek odłożył ze zbiorów, stwierdzając, że te książki mogą nie podobać się Rosjanom. Zabrał je do domu. Z tych książek w domu syna Kazimierza została tylko jedna książka.  Pozostałe pożyczone, nie wróciły.

Generalnie były to książki polityczne. Ta ocalała to „Ostatnie dni Romanowów” Roberta A. Wiltona.

W 2019 roku książka została wznowiona na polskim rynku. Na stronie wydawnictwa możemy przeczytać: „Wznowienie wydanego w Polsce przed wojną tłumaczenia książki Roberta Archibalda Wiltona „Ostatnie dni Romanowów”, to kolejna próba przywrócenia właściwego obrazu wydarzeniom rewolucji bolszewickiej, które po upływie stu lat okazują się być ciągle zafałszowywane”.

Dostępny jest też półgodzinny film o książce w serwisie YouTube.

Rosjanie przyjechali ponownie, zostali wpuszczeni do biblioteki przez Kazimierza Słomińskiego i okazało się, że znaleźli jeszcze wiele innych książek, które im się nie spodobały, zabrali je do samochodu i odjechali.

Pan Słomiński pamiętał jeszcze jedną książkę – była to książka o Rasputinie. Przypominała album, gdyż w niej były powklejane fotografie.

Książki były w jakiś sposób skatalogowane. Ta o Romanowych miała numer 17 napisany odręcznie atramentem, stalówką i nieczytelny napis zrobiony ołówkiem.

Podsumowanie

Powyższe wspomnienia pozwalają nam przypuszczać, że początki biblioteki w Ożarowie Mazowieckim sięgają II RP, co najmniej do 1920 roku.

Biblioteka nie nosiła nazwy publiczna (nie było takich przepisów) ale była z pewnością biblioteką publicznie dostępną.

Biblioteka umiejscowiona przy Hucie Szkła a później w piwnicy budynku przy Kolejowej 2 w Ożarowie służyła mieszkańcom miasta i okolic. Prowadzony był intensywny program popularyzujący czytelnictwo. Stosowano niewiele różniące się od współczesnych metody zachęty jak konkursy czytelnicze, wieczory dyskusyjne nad przeczytaną książką oraz inscenizacje wybranych fragmentów z książek.

Historię biblioteki Publicznej w Ożarowie od roku 1948, spisaną przez panią Elżbietę Paderewską, jej wieloletnią dyrektorkę, znajdziesz pod linkiem.

 

Powiązane zdjęcia:

Dodaj komentarz