Ekipa Wirtualnego Muzeum wyruszyła do Sosnowca w poszukiwaniu …Ożarowa, a dokładnie dworu przy ulicy Józefa Poniatowskiego 1 i zamieszkującej go do 1969 roku rodziny Reicherów. „Cynk” o wystawie w Sosnowcu dała nam pani Dorota Woyke, prawnuczka Stanisława i Marii Reicherów, którzy kupili w Ożarowie dwór wraz z majątkiem w 1912 roku.
Dlaczego Sosnowiec? Bo tam osiadła rodzina Reicherów, tam rozwinęła swoją działalność i stamtąd w świat wyfruwały niektóre z dziesięciorga ich dzieci. Stanisław i jego żona Maria do Warszawy i Ożarowa.
Ruszyliśmy więc na Śląsk i od razu na początku okazało się, że to nie Śląsk tylko Zagłębie Dąbrowskie oddzielone od Śląska rzeką Czarną Przemszą. Historycznie Zagłębie było pod zaborem rosyjskim, w Galicji a Śląsk był częścią Prus. 120 lat temu, gdy Reicherowie przybyli do Sosnowicy (tak nazywała się ta wioska) był tam dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i niewiele więcej.
Czarna Przemsza w Parku Sieleckim
Rodzina Reicherów miała ogromny wkład w rozwój tej miejscowości, uzyskanie praw miejskich. Postaramy się opisać w Wirtualnym Muzeum w przyszłości dokonania członków rodziny Reicherów.
Wystawa była prezentowana w Zamku Sieleckim, który po dość długim spacerze przez Park Sielecki (z powodu pomyłek w wyborze drogi) ukazał nam się poprzedzony reliktem czasu PRL-u
Stadion zimowy z lodowiskiem
Zamek Sielecki w Sosnowcu
Na dziedzińcu zamku, w którym mieści się Centrum Sztuki spotkała nas pierwsza niespodzianka. Pierwsza wystawa – zewnętrzna, poświęcona przedstawicielce rodziny Reicherów Anieli Urbanowicz. To było nasze pierwsze spotkanie z dworem w Ożarowie i jego mieszkańcami.
Aniela Urbanowicz z d. Reicher (1899-1988)
Aniela Urbanowicz z d. Reicher (1899-1988)
Jedna z tablic wystawy zewnętrznej. Aniela Urbanowicz, Jerzy Zawieyski, Tadeusz Mazowiecki i jego zona Ewa, Stanisław Stomma, ks. Jan Zieja i wielu innych.
Jedna z tablic wystawy zewnętrznej. Aniela Urbanowicz, Jerzy Zawieyski, Tadeusz Mazowiecki i jego zona Ewa, Stanisław Stomma, ks. Jan Zieja i wielu innych.
Wystawa zewnętrzna z okien zamku
Aniela Urbanowicz straciła w obozie niemieckim swojego męża Stefana i 18-letnią córkę Ewę. Po wojnie organizowała i prowadziła wraz z ks. Janem Zieją w Słupsku Dom Samotnej Matki, pierwsza propagowała wspólnotę z Taize, organizowała i udostępniała swój dwór na zebrania Koła Inteligencji Katolickiej. (Więcej we wpisie „Dwór Reicherów – świadek historii”).
Aniela Urbanowicz ma w Sosnowcu ulicę swojego imienia.
Drugie spotkanie z Ożarowem nastąpiło po wejściu do zamku. Przywitał nas jeden z 10 rollup’ów wystawy mobilnej o rodzinie Reicherów.
Jeden z rollup’ów wystawy mobilnej o rodzinie Reicherów prezentujący dworek w Ożarowie, jego mieszkańców i gości.
Od razu rozpoznaliśmy zdjęcie przedstawiające podpisanie w nocy z 2 na 3 października 1944 roku aktu honorowej kapitulacji Powstania Warszawskiego.
Zwracało też uwagę zdjęcie późniejszego premiera III RP Tadeusza Mazowieckiego z 1966 roku oraz Leopolda Staffa, poety, tłumacza i eseisty, nominowanego w 1950 roku do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, siedzącego na schodach dworu w Ożarowie wraz z jego mieszkańcami.
Nie spodziewaliśmy się jak piękne meble były we dworze w Ożarowie. Mogliśmy podziwiać łóżko z baldachimem Marii Reicher, które zakupiło Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie.
Łóżko Marii Reicher (1864-1955) zakupione przez Muzeum Pałacu w Wilanowie
W jednym z zakątku wystawy mogliśmy podziwiać zachowane w domu prawnuczki pani Doroty Woyke fotele, lampę i kilka obrazów, w tym przedstawiających dwór w Ożarowie.
Meble, lampa i obrazy z dworu w Ożarowie ze zbiorów Doroty Woyke-Polec
Zdjęcie dworu Reicherów w Ożarowie z lat sześćdziesiątych.
Budynek zachował się do dnia dzisiejszego. Niestety możemy go oglądać przez szpary w ogrodzeniu, a niektórzy mogli go zobaczyć z zewnątrz gdy w stojącej obok murowanej oficynie około 20 lat temu funkcjonował sklep z farbami obecnych właścicieli dworu.
W zamku Sieleckim opiekę nad nami przejęła pani Monika Kempara. Była wspaniałą przewodniczką po imponującej wystawie we wnętrzach zamku, cierpliwie odpowiadała na nasze dociekliwe pytania, delikatnie zwracała uwagę na „smaczki”, które mogły ujść naszej uwadze z powodu ogromu materiałów, zdjęć i dokumentów zgromadzonych na wystawie.
Monika Kempara rozpoczyna oprowadzanie po wystawie (a potem i Zamku Sieleckim).
Wystawę otwierała prezentacja twórców pozycji rodziny Reicherów – Henryka i Eleonory. Ich symboliczne postaci prezentowane są na tle powiększonej ryciny dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w ówczesnej Sosnowicy.
Wracając na dworzec sfotografowaliśmy go aby pokazać, że jego zasadnicza bryła przetrwała do naszych czasów.
Budynek dworca PKP w Sosnowcu współcześnie.
Wracamy do wystawy.
W kilku salach Zamku Sieleckiego zaprezentowano w atrakcyjny sposób dzieje rodziny Reicherów przybyłej w 1857 roku do Sosnowca.
Henryk, Eleonora i ich dziesięcioro dzieci – wraz z potomkami bohaterowie wystawy.
Wzruszająca jest historia obchodów 50. rocznicy ślubu Henryka i Eleonory Reicherów obchodzona w 1901 roku. Jubilaci ufundowali dla każdego ze swoich dzieci złoty pierścień ze swoimi inicjałami E H R, gdzie litery były wypełnione diamencikami a we wnętrzu pierścienia znajdowały się daty 1851-1901. Udało się odszukać dwa spośród dziesięciu pierścieni.
Pierścień na jubileusz 50.lecia małżeństwa Henryka i Eleonory podarowany każdemu z dziesięciorga ich dzieci.
Każde z dzieci miało na wystawie poświęconą sobie tablicę.
Przykładowy kącik Marii Reicher (1869-1920), I voto Nelken, II voto Toeplitz
Plansza najstarszego syna Henryka i Eleonory, Edwarda, kupca, kolekcjonera obrazów polskich malarzy
Poszukiwaliśmy części wystawy poświęconej Ożarowowi. Nie zawiedliśmy się. Trzecia niespodzianka czekała na nas tuż za prezentacją wszystkich dzieci Reicherów.
Część wystawy poświęcona tylko dla Ożarowa Mazowieckiego.
Nie mogliśmy oderwać oczu od przeróżnych zdjęć dworu, parku, wnętrz, mieszkańców i gości.
Jedna z dwustronnych ram ze zdjęciami z Ożarowa.
Wiedzieliśmy, że Stanisław i Maria Reicherowie, którzy kupili dwór i majątek w Ożarowie od Władysława Kronenberga, syna słynnego bankiera Leopolda byli, podobnie jak brat Stanisława Edward, kolekcjonerami dzieł sztuki, głównie obrazów znamienitych polskich malarzy, jak Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski. Józef Chełmoński czy Juliusz Kossak. Szukaliśmy śladów tej pasji na zdjęciach. Wiedzieliśmy, że Maria Reicher zdeponowała w Muzeum Narodowym część swojej kolekcji w 1939 roku.
Zdjęcie Marii Reicher z obrazem Stanisława Wyspiańskiego „Macierzyństwo” z jednej z plansz wystawy.
Szukaliśmy na wystawie osób z rodziny Reicherów, które znane są w naszym mieście. Należy do nich Kazimierz Reicher, który był jednym z założycieli Ochotniczej Straży Pożarnej działającej w mieście od 1924 roku. W okresie okupacji do 1943 roku działał w konspiracji jako żołnierz AK. We dworze był magazyn broni i działała radiostacja oraz przez pewien czas była drukarnia „Wiadomości Podwarszawskich”. Po wsypie w 1943 roku ukrywał się ale został rozpoznany i wydany w ręce gestapo. Zginął w lipcu 1944 roku.
Tablica poświęcona Kazimierzowi Reicherowi
Materiały dotyczące Kazimierza Reichera na wystawie w Sosnowcu
W różnych częściach wystawy pojawiały się zdjęcia, gdzie w tle widać było fragmenty dworu ożarowskiego. Rodzina była zżyta i często odwiedzano się.
Na pożegnanie Sosnowiec zgotował nam dwie niespodzianki nie związane z wystawą.
W Parku Sieleckim zdumiało nas wysokie drzewo, którego bezlistne o tej porze gałęzie były obwieszone butami, głównie trampkami.
Udało się, już w domu, ustalić, że to zwyczaj skaterów, których tor z przeszkodami rozpościerał się pod drzewem.
Druga zabawna niespodzianka czekała na nas tuż przed wejściem do tunelu dworcowego, z którego prowadziły wejścia na perony.
Byliśmy głodni po intensywnym zwiedzaniu wystawy i spacerze na dworzec. A tu taki dylemat! Obok siebie dwa pawilony. Jeden z neonem „Bar mleczny” a drugi „Pijalnia wódki i piwa”. Zastanawiajcie się, co wybraliśmy. Zdjęć nie zrobiliśmy.
Stowarzyszenie Historyczne Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki podjęło działania w związku z chęcią sprowadzenia do Ożarowa przynajmniej jednej z trzech wystaw o Reicherach, w tym o ich obecności w Ożarowie.
Ekipa Wirtualnego Muzeum, zdjęcie Kazimierza Stachurskiego
Zdjęcia w tekście Grażyny Lipskiej -Zaremby i Piotra Michalczyka.
Nim to nastąpi jeszcze kilka ogólnych ujęć z wystawy.
Fragment ekspozycji
Fragment ekspozycji
Fragment ekspozycji
Będziemy też publikować materiały udostępnione nam przez panią Dorotę Woyke, córkę Haliny Woyke, wnuczkę Anieli Urbanowice, prawnuczkę Marii i Stanisława Reicherów.
Można samemu wyruszyć na wirtualny spacer po wystawie przygotowany przez Centrum Sztuki Zamek Sielecki w Sosnowcu.
Wystawa ma być prezentowana w Czeladzi, siedzibie Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn”, działającego od 1899 roku, którego jednym z założycieli był Stanisław Reicher.
Już po tej publikacji prezentujemy fragment wspomnień prof. Haliny Woyke „Boże Narodzenie we dworze Reicherów„.
