Kapliczka obecnie usytuowana jest w pobliżu ronda w Wieruchowie na terenie gminy Ożarów Mazowiecki. Stoi na skraju pola ornego (prywatnej działki nr. ew. 108/1) przy granicy pasa drogowego ulicy Sochaczewskiej.
Kapliczka przy rondzie Stanisława Kierbedzia 22 kwietnia 2021 roku
Wieruchów i Piotrkówek Duży należą do parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Babicach Starych. W pobliżu kapliczki znajduje się przystanek autobusowy linii 743.
Według opowieści pobliskich mieszkańców Wieruchowa i Piotrkówka Dużego kapliczka przed budową ronda, do 2000 roku stała przy skrzyżowaniu ulicy Świerkowej i Sochaczewskiej frontem do ulicy Sochaczewskiej (to znaczy do kierunku północnego) w obrysie obecnego ronda Stanisława Kierbedzia.
Lokalizacja kapliczki przed i po budowie ronda w Wieruchowie
Historia
Zapamiętane nazwiska fundatorów kapliczki to Filip Rejgant zmarły 11 września 1945 roku przeżywszy 75 lat, którego okazały nagrobek znajduje się na cmentarzu w Babicach oraz Piotr Kanclerz, którego grobu nie odnaleziono.
Dzięki dalszym poszukiwaniom pani Anny i Piotra Kochanów udało się odnaleźć zdjęcie pana Piotra Kanclerza, współfundatora kapliczki u jego wnuczki Bogumiły Kowalskiej.
Obaj panowie byli sąsiadami, posiadali gospodarstwa położone naprzeciw siebie przy obecnej ulicy Świerkowej w Wieruchowie.
Kapliczkę zbudowali przy skrzyżowaniu dróg z Bronisz i Piotrkówka Dużego do Babic, Macierzysza i Szelig w kierunku Warszawy oraz na zachód w kierunku Strzykuł, Kaput, Umiastowa. Kapliczka została ustawiona na terenie należącym do Filipa Rajgandta (pisownia według napisu na odnalezionym zdjęciu tabliczki).
Grób Filipa Rejganta – fundatora kapliczki na cmentarzu w Babicach Starych, 12 kwietnia 2021 roku
Fragment pomnika na grobie fundatora kapliczki Filipa Rejganta
Nazwisko Rejgant podano według napisu na nagrobku.
Na nie istniejącej już tablicy z lastrico (zdjęcie autorstwa Daniela Pepli) istniał napis:
„KU CHWALE BOGA I OJCZYZNY UFUNDOWAŁ F. RAJGANDT I P.KANCLERZ 1919 R”.
Nazwisko Rajgandt pisane inaczej niż na nagrobku.
Zachował się ozdobny, metalowy krzyż, który wymaga dokładnych oględzin i ustalenia sposobu konserwacji.
Rok budowy kapliczki 1919 był rokiem radości i dumy z odzyskanej dopiero co niepodległej Ojczyzny ale też rokiem przygotowań do obrony jej wolności.
Na kresach trwały walki o utrzymanie granic i odzyskanie miast. Odbyły się zwycięskie bitwy z bolszewikami między innymi o Wilno w kwietniu i o Kijów w maju 1919 roku. Spodziewano się wojny z bolszewikami. Możliwe, że kapliczka powstała w intencjach dziękczynnych za wolną Ojczyznę i jako prośba o utrzymanie wolności.
Mieszkańcy Piotrkówka Dużego oraz pobliskich zabudowań należących do Wieruchowa pamiętają, że kapliczka była murowana, z czerwonej cegły licówki, posiadała tablicę pamiątkową z imionami i nazwiskami fundatorów, rokiem budowy oraz tekstem intencji.
Zachowały się fotografie ukazujące dolne fragmenty kapliczki – niestety tabliczka jest niewidoczna.
Zdjęcie pierwszokomunijne wnuczki Piotra Kanclerza Basi z 16 czerwca 1957 roku
Zdjęcie pierwszokomunijne wnuczka Piotra Kanclerza Józefa z1959 lub 1960 roku Oba zdjęcia dostarczone przez Bogumiłę Kowalską z domu Kanclerz, też wnuczkę Piotra Kanclerza.
Pierwszy remont kapliczki 1986 rok
W takim stanie kapliczka dotrwała do pierwszego remontu 1986 roku.
W tym czasie została otynkowana i wykończona strukturą o jasnym baranku. Zamontowano oszklone drzwiczki do nisz i wymieniono wszystkie stare i zniszczone figurki na nowe, przywiezione z Częstochowy z uroczystości w dniu 15 sierpnia 1986 roku. Ponieważ nie udało się nabyć figurki świętego Antoniego, przywieziono figurkę świętego Stanisława Kostki i ustawiono w niszy zachodniej.
Św. Stanisław Kostka w niszy zachodniej kapliczki. Zdjęcie pana Daniela Pepli.
Udało się odszukać fotografię grupy kobiet stojących przy kapliczce już otynkowanej, po lub przed ,,majówką” (tradycja śpiewania w maju przy kapliczkach Litanii do Najświętszej Marii Panny i pieśni Maryjnych). Zdjęcia pochodzą z 1987 roku. Kobiety widoczne na zdjęciu to mieszkanki Piotrkówka Dużego i Wieruchowa.
Grupa kobiet z Piotrkówka Dużego i Wieruchowa przy kapliczce na nabożeństwie majowym
Grupa kobiet z Piotrkówka Dużego i Wieruchowa przy kapliczce na nabożeństwie majowym
Nabożeństwa majowe odbywały się niekiedy z udziałem księży. Odnalazła się fotografia z 1983 roku wykonana przez pana Daniela Peplę i udostępniona z jego zbiorów, na której widoczny jest ówczesny wikary parafii w Babicach ksiądz Tadeusz Szczękulski (kapliczka jest jeszcze nie otynkowana).
Ks. Tadeusz Szczękulski, wikary z Babic na nabożeństwie majowym przy kapliczce w 1983 roku. Zdjęcie sprzed pierwszego remontu kapliczki.
Drugi remont kapliczki w latach 1993/1995
Drugi remont został przeprowadzony w latach 1993/1995. Wtedy kapliczkę obłożono płytkami klinkierowymi, które po kilku latach zaczęły odpadać. Jednocześnie destrukcji uległa tablica pamiątkowa i nie zachowały się nawet jej fragmenty.
Remonty w latach 1986 i 1993-95 wykonali Państwo Marianna i Tadeusz Gręda, właściciele gruntu, na którym kapliczka stoi.
Stan obecny kapliczki
W połowie lat dziewięćdziesiątych ogrodzenie kapliczki zostało uszkodzone na skutek wypadku drogowego – jeden z samochodów uszkodził ogrodzenie – niestety nie zostało ono już odbudowane.
Obecnie (kwiecień 2021 roku) zachował się bardzo zniszczony dawny kształt kapliczki zbudowanej z cegły ceramicznej pełnej.
Stan kapliczki w Wieruchowie/Piotrkówku Dużym w kwietniu 2021 roku
Opisy konstrukcji
Podstawę stanowią trzy warstwy cegły układane wozówkowo o wymiarze w rzucie poziomym cztery i pół na cztery i pół cegły zwieńczone cegłą kształtową na sztorc o wysokości 15 centymetrów stanowiącą zakończenie podstawy kapliczki.
Pierwszą kondygnację stanowi mur o grubości cztery i 1/4 na cztery i 1/4 cegły o wysokości dziewięciu warstw cegły pełnej z prostokątnymi niszami o głębokości pół cegły na wszystkich czterech elewacjach, zwieńczony cegłą kształtową pełną o wysokości 15 centymetrów i profilu wklęsłym powodującą zwężenie następnej czyli drugiej kondygnacji. W niszy na elewacji północnej znajdowała się tablica pamiątkowa.
Pas podstawy figurki i pierwszej kondygnacji, stan na kwiecień 2021 roku
Kondygnacja druga o wymiarach w rzucie poziomym 100×100 centymetrów i wysokości jedenastu warstw cegły, była najbardziej ozdobna, posiada trzy nisze sklepione łukowo o wysokości dziewięciu warstw cegły szerokości jednej cegły i głębokości 25 centymetrów nisza północna frontowa oraz 20 centymetrów nisze boczne wschodnia i zachodnia. Zarówno krawędzie nisz jak i krawędzie pionowe tej kondygnacji były wykończone cegłą licową kształtową z zaokrąglonymi krawędziami i wklęsłą fazką. Istnieje jeszcze kilka sztuk takiej cegły w murze kapliczki. Według wspomnień kilku mieszkańców Piotrkówka Dużego i Wieruchowa w trzech niszach tej kondygnacji ustawione były figurki.
W niszy głównej od strony ulicy Sochaczewskiej kierunek północny stała figurka Matki Boskiej Niepokalanej podobna do wcześniej opisywanych na stronie www.wmom.pl w kapliczkach w Kręczkach i w Ołtarzewie na ulicy Parkowej. W niszach bocznych od strony wschodniej figurka Pana Jezusa wskazującego na swoje otwarte Miłosierne Serce, od strony zachodniej figurka świętego Antoniego trzymającego na rękach Dzieciątko Jezus a w okresie późniejszym świętego Stanisława Kostki.
Pas kondygnacji drugiej z niszami, w których nie ma już figur. Stan – kwiecień 2021 roku
Fragment pasa drugiej kondygnacji, stan na kwiecień 2021 roku
Kondygnacja trzecia o wymiarach w rzucie poziomym 84×84 centymetry składa się z siedmiu warstw cegły pełnej ułożonych na cokole z cegły kształtowej o profilu wklęsłym wysokości 15 cm, posiada na wszystkich elewacjach po jednej niewielkiej niszy o głębokości 6 cm, szerokości 18cm i wysokości 34cm, zwieńczone sklepieniem trójkątnym. Możliwe, że te nisze przeznaczone były na umieszczenie małych obrazków, ryngrafów lub medalionów
Głowicę kapliczki uformowano z dwóch warstw cegły pełnej, każda wysunięta o 3cm i zakończona czterema trójkątnymi tympanonami tworzącymi ośmiospadowy daszek, w którym zamocowano ozdobny, metalowy krzyż.
Trzecia kondygnacja kapliczki z metalowym krzyżem, stan z kwietnia 2021 roku
Ogrodzenie kapliczki stanowiły słupki betonowe, pomiędzy którymi były zamontowane przęsła z kutej stali. Udało się ustalić nazwisko kowala, wykonawcy przęseł ogrodzenia i prawdopodobnie ozdobnego krzyża zwieńczającego kapliczkę. Był nim Edward Majewski, którego kuźnia znajdowała się w Wieruchowie w miejscu obecnego sklepu frontem do ulicy Sochaczewskiej przy skrzyżowaniu z ulicą Wieruchowską.
Dzięki dalszym poszukiwaniom pani Anny i Piotra Kochanków udało się odnaleźć zdjęcia kowala Edwarda Majewskiego wykonawcy metalowych elementów kapliczki oraz uzyskać wspomnienie pani Hanny Ostrowskiej o jej dziadku.
Mój Dziadek Edward Majewski urodził się 12 listopada 1897, zmarł 20 września 1979 r.
Mieszkał z Rodzicami w Pilaszkowie, ojciec Paweł, a mój Pradziadek był tam kowalem.
Potem Dziadek Edward poślubił Anielę z Kwiatkowskich z Wieruchowa i osiedlił się tam z żoną. Pracował jako kowal w kuźni, która stała w miejscu obecnego sklepu w Wieruchowie, na rogu ulic Wieruchowskiej i Sochaczewskiej.
Mój Dziadek pracował też jako kowal w Strzykułach, w majątku ziemskim, który w latach powojennych przekształcono w PGR. Został tam do emerytury i na pewno wykonywał różne prace na rzecz społeczności, m..in. przy kapliczkach. Kuźnia i inne warsztaty znajdowały się na terenie PGR-u zaraz za bramą wjazdową, po prawej stronie. Pierwszy to warsztat stolarski, a drugi kowalski.
W sprawie usytuowania warsztatów pamięć może mnie zawodzić, natomiast pamiętam dobrze, że naszego Dziadzię Edzia bardzo z bratem kochaliśmy, a On kochał nas i Rodzinę. Był Człowiekiem bardzo spokojnym, zawsze uśmiechniętym i uczynnym. Taki pozostanie w mojej pamięci.
wnuczka Edwarda Majewskiego
Hanna Ostrowska
Podziękowania
Opis i historia tej kapliczki mogły powstać dzięki wielkiemu zaangażowaniu państwa Anny i Piotra Kochanek oraz osób, które dzięki spotkaniom, rozmowom i ustaleniom faktów zdecydowały o dostarczeniu ze swoich zbiorów zdjęć, podzieliły się wspomnieniami. Osobami tymi, którym gorąco dziękujemy są: pani Beata Perz z domu Gręda, pani Bogumiła Kowalska wnuczka Piotra Kanclerza, pan Daniel Pepla od urodzenia mieszkaniec Wieruchowa oraz inni niewymienieni mieszkańcy Piotrkówka Dużego i Wieruchowa.
Stan techniczny
i
Proponowane działania przed renowacją
Istnieje kilka przyczyn złego stanu technicznego kapliczki.
Obecne usytuowanie kapliczki, szczególnie jej poziom posadowienia poniżej poziomu terenów utwardzonych (chodnik i jezdnia znajdują się powyżej poziomu fundamentu kapliczki) powoduje spływ wód opadowych w kierunku kapliczki. Na betonowym fundamencie wykonanym zbyt nisko w stosunku do poziomu jezdni, podczas budowy nowego skrzyżowania w postaci ronda, nie wykonano izolacji przeciwwilgociowej pod przestawianą w nowe miejsce kapliczkę. Brak izolacji powoduje kapilarne podciąganie wilgoci z fundamentu i jest kolejnym powodem zawilgocenia i destrukcji muru kapliczki. W górnej części cegły ukształtowane w formę daszku ośmiospadowego nie posiadają żadnego zabezpieczenia (brak pokrycia).
Przed rozpoczęciem renowacji należy wykonać następujące czynności:
- Odkopać i zaizolować fundament betonowy,
- Wykonać pomiary zawilgocenia i zasolenia muru,
- Wykonać zabezpieczenie przed wodami opadowymi spływającymi z wyżej położonego chodnika,
- Zabezpieczyć mury przed dalszym działaniem opadów (prowizoryczne zadaszenie).
- Opracować projekt renowacji.
Opis kapliczki został opracowany dla natychmiastowego podjęcia starań o uratowanie kapliczki.
Niezbędne jest podjęcie współpracy mieszkańców Piotrkówka Dużego i Wieruchowa z Urzędem Miasta i Gminy Ożarów Mazowiecki celem rozpoczęcia procesu renowacji.
inż. Paweł Zdanowicz
Dbajmy o naszą Historię. Ratujmy to co pozostało.
Pingback: Kapliczka w Wieruchowie -Piotrkówku Dużym, 2022 rok – Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki