Doktor Antoni Orsik sprowadził się z żoną Janiną i rocznym synem Januszem do Ożarowa w 1929 roku. W 1928 roku ukończył medycynę w Uniwersytecie Warszawskim i otrzymał pracę w Ubezpieczalni Społecznej w Ożarowie. Początkowo rodzina wynajmowała mieszkanie m. in. u państwa Puczkowskich przy Spacerowej. Przy ulicy 3 Maja, po prawej stronie idąc od ulicy Poznańskiej, tuż za kamienicą państwa Dąbrowskich państwo Orsikowie wybudowali własny dom.

01-willa-Orsikow-ok-1940

Willa państwa Orsików pomiędzy kamienicą państwa Dąbrowskich i kamienicą państwa Skórkowskich. Zdjęcie z ok. 1940 roku ze zbiorów prywatnych

Doktor Antoni Orsik był specjalistą chorób wewnętrznych i ginekologii. W Ożarowie prowadził prywatną praktykę.

W Rocznikach Lekarskich Rzeczypospolitej Polskiej, zawierających spis lekarzy, lekarzy dentystów i farmaceutów z 1936, 1938 i 1948 roku a znajdujących się w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej, można znaleźć wpisy.

02-Rocznik-Lekarski-1936-A-Orsik-

Rocznik Lekarski RP za 1936 rok (w nawiasie przy nazwisku rok urodzenia i rok uzyskania dyplomu)

03-rocznik-lekarski-1938-A-Orsik

Rocznik Lekarski RP za 1938 rok (w nawiasie przy nazwisku rok urodzenia i rok uzyskania dyplomu)

04-rocznik-lekarski-1948-A-Orsik

Rocznik Lekarski RP za 1948 rok (w nawiasie przy nazwisku rok urodzenia i rok uzyskania dyplomu)

Doktor Antoni Orsik we wspomnieniach mieszkańców Ożarowa

Jedną z nich jest pani Alina Ignaczak z domu Pałucha (ur. 1939 r.), która urodziła się i mieszkała w kamienicy obok willi Orsików.

Mój tato, Edward Pałucha, pierwszy fotograf w Ożarowie, spotykał się z panem doktorem, obaj podzielali pasję do aparatów fotograficznych.

W ogrodzie państwa Orsików królowały peonie. Żona pana Antoniego Orsika Janina nazywana panią doktorową podawała przez płot bukiety dla mojej mamy.

Pan doktor prowadził prywatną praktykę.

Pamiętam z dzieciństwa, jak ustawiała się rano kolejka chorych do doktora. Furmanki stały wzdłuż prawie całej ulicy 3 Maja. Na nich woźnice ciepło ubrani a na wozach chorzy, często starsze kobiety z głowami owiązanymi chustkami.

Potem pan Antoni Orsik pracował w Przychodni Zdrowia, która mieściła się na pierwszym piętrze w kamienicy Bujalskich (róg Poznańskiej i Mickiewicza).

Ola, gosposia Orsików mieszkała z nimi i prowadziła dom.

Moja córka Elżbieta, urodzona w 1961 roku chodziła do szkoły z Anną Orsik (był między nimi rok różnicy) wnuczką Antoniego i Janiny Orsików.

Kolejne wspomnienie przekazała nam mieszkanka Ożarowa, pani Nina (ur. 1935 r.).

Moja mama Eugenia chorowała 11 lat na gościec. Ostatnie 6 lat była leżąca. Zawsze do domu przychodził dr Antoni Orsik i nią się opiekował.

Mimo, że jako specjalizację miał ginekologię i położnictwo, to potrafił pomóc, jak wspominają mieszkańcy Ożarowa, we wszystkich schorzeniach. Chyba jako dwudziestoletnia dziewczyna miałam wypadek. Zawieziono mnie do domu dr Orsika, gdzie zostałam opatrzona, rana oczyszczona i doktor nałożył kilka szwów. Dr Orsik najczęściej nie brał pieniędzy od swoich pacjentów.

Żona Janina zmarła przed nim czyli przed 1975 rokiem.

Mieli jedynego syna Janusza. Janusz jest pulmonologiem. Żona Halina jest jego równolatką, jest lekarzem chirurgiem. Halina Orsik pracowała w Warszawie w szpitalu na Czerniakowskiej.

Mają jedną córkę Annę ur. ok. 1960 roku, która wyprowadziła się na Mazury. W domu przy ulicy 3 Maja na górze mieszka córka Anny a prawnuczka Antoniego.

Mamy też wspomnienie pana Edwarda Radziejewskiego, mieszkającego jako dziecko w Domaniewku, który w komentarzu do wpisu „Młyny w Ożarowie” napisał:

„To było w latach sześćdziesiątych. Niedaleko mieszkał jeden z najbardziej znanych lekarzy w okolicy, miał własny aparat rentgenowski, który był dla nas dzieciaków ciemnym i tajemniczym obiektem, wydającym dziwny pomruk w czasie pracy. Dzięki temu lekarzowi, który własnym samochodem zawiózł mojego młodszego brata do Warszawy do szpitala, został on uratowany od śmierci. Rozlany wyrostek robaczkowy od kilku dni robił spustoszenie w jego organizmie. Dzięki natychmiastowej operacji udało się go uratować. Lekarz ten mieszkał po tej samej stronie co młyn tylko w stronę Ołtarzewa”.

Okres okupacji

W okresie okupacji dr Antoni Orsik był szefem służb sanitarnych VII Rejonu „Jelsk-Jaworzyn” 7 Obwodu „Obroża”. Polska Podziemna Okręg Warszawa ZWZ-AK

Już w 1942 roku dr A. Orsik rozpoczął szkolenie sanitarne żołnierzy VII Rejonu.

W opracowaniu „Szlakiem bojowym żołnierzy Niepodległej Rzeczpospolitej Kampinoskiej” możemy przeczytać:

„W końcu 1942 r. kobiety z WSK (Wojskowa Służba Kobiet) objęte zostały szkoleniem w zakresie służby sanitarnej, służby w łączności i pomocniczej. Kurs służby sanitarnej pod kierunkiem szefa służby zdrowia VII Rejonu dr Antoniego Orsika „Bończy” ukończyło 17 kobiet. Na kursie łączności uczono kobiety m.in. sporządzania map i posługiwania się nimi, Kurs ukończyły 22 kobiety. W VII Rejonie istniało około 15 punktów kontaktowych, tzw. skrzynek, z których korzystały łączniczki”.

Powstanie Warszawskie

W momencie wybuchu Powstania Warszawskiego tak przygotowane służby zdecydowały o dołączeniu do Powstania. Pisze o tym we wspomnieniach Izabella Olędzka-Graffstein:

05-Informator-Ozarowski-2003-wspom-Izabelli-Oledzkiej-wybuch-PowWar

Informator Ożarowski nr 3 (102) marzec 2003 rok

Skupiono się na organizacji szpitala powstańczego. W cytowanej już pracy „Szlakiem bojowym żołnierzy Niepodległej Rzeczpospolitej Kampinoskiej możemy przeczytać:

„Z kilku powodów, a głównie braku broni, znacznych sił wroga stacjonujących we Włochach, Ożarowie i Zaborowie, a także licznych aresztowań oraz wywożenia mężczyzn na przymusowe roboty (branka we Włochach 16 września) – na terenie siódmego Rejonu nie było większych akcji zbrojnych, a za to rozwinęła się szeroko akcja pomocy uchodźcom z Warszawy, wśród których było wielu rannych chorych i skrajnie wyczerpanych. Główną rolę pełnił tu więc Ożarowski Oddział RGO (Rady Głównej Opiekuńczej) oraz powstańczy szpital. Został on zorganizowany na terenie domów pracowniczych, nie istniejącej już Huty Szkła. Jego organizatorem i kierownikiem był dr med. Antoni Orsik ps. „Bończa”. Pracowały tu sanitariuszki z Wojskowej Służby Kobiet AK”.

Dr Antoni Orsik w trakcie trwania Powstania Warszawskiego był organizatorem drugiego szpitala, we Włochach przy ulicy Tumskiej 40 (dawnej Kościelnej).

relacji Gabriela Stypińskiego czytamy:

„Szpital przy ul. Tumskiej 40 powstaje w połowie sierpnia 1944r. W tym czasie ulega likwidacji szpital w Domu Parafialnym. Bezpośrednimi organizatorami szpitala byli: dr Antoni Orsik „Bończa”, szef służby zdrowia Obroży z Ożarowa i dr Stefan Śmiegurowicz „Marian”, szef służby zdrowia we Włochach. W szpitalu oprócz w/w czynnie pracowali: dr Marial Nagiel, st. Felczer Bolesław Kroczkowski, dr Krukowski, Kaliszek, Hagen, Wilkoszewski, Hornowski, panie dr Janina Dąbrowska, Zofia Ornych, oraz duże grono młodych pielęgniarek-sanitariuszek (ok. 50 dziewcząt) pod kierunkiem p. Wandy Niskiej (Szydzik) „Niny”. Szpital posiadał salę operacyjną, aparat rtg, kompletne wyposażenie w instrumenty do operacji brzusznych. Instrumenty te przekazała szpitalowi p. Olga Sajkowa, włochowska położna. A także 50 łóżek. Łóżka, pościel, ręczniki pochodziły z darów mieszkańców Włoch. Artykuły medyczne z systematycznych zakupów w ostatnich latach przed wybuchem powstania”.

Oba szpitale wymienione są w opracowaniu „Powstańcze szpitale i punkty sanitarne poza Warszawą – VII Obwód Obroża”.

Również w artykule Katarzyny Wojciechowskiej Exodus Warszawy opublikowanym w piśmie Kombatant nr 10 (298) z października 2015 roku (str. 12-17) możemy przeczytać o pomocy jakiej udzielili mieszkańcy Ożarowa powstańcom i mieszkańcom Warszawy, w tym o pomocy sanitarnej kierowanej przez dr Antoniego Orsika „Bończę”:

„Pilnie strzeżony przez Niemców obóz działał krótko: od 4 do 15 października 1944 r. Mieszkańcy Ożarowa – mimo ostrych niemieckich zarządzeń – i tak pospieszyli z pomocą sanitarną i żywnościową. Zorganizowali ją Zarząd Gminy, Rada Główna Opiekuńcza i Polski Czerwony Krzyż, w których to organizacjach pracowali referenci służb Armii Krajowej: kwatermistrzostwa, Kadry Obywatelskiej oraz służby sanitarnej z doktorem Antonim Orsikiem „Bończą”. Transport powstańców z Ożarowa do stałych obozów jenieckich odbywał się w zakratowanych bydlęcych wagonach. Wielu zmarło albo zginęło w drodze. Pierwszy taki transport jeńców z Powstania odszedł 6 października 1944 r.”.

W tym miejscu skorzystamy z wpisu w Wikipedii dotyczącego dr Antoniego Orsika.

Antoni Orsik (ur. 27 czerwca 1899 w Mińsku Litewskim, zm. 17 września 1975) – polski lekarz, major Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 27 czerwca 1899 w Mińsku Litewskim i w tym mieście ukończył szkołę podstawową oraz sześcioletnie gimnazjum.

W 1917 zaciągnął się do wojska do I Korpusu gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Po rozwiązaniu I Korpusu przyjechał do centralnej Polski i zgłosił się do wojska, w którym służył do 1918, a następnie uczęszczał do Gimnazjum im. Tadeusza Reytana w Warszawie. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej zgłosił się ponownie do wojska i służył w kawalerii w stopniu kaprala, walcząc na froncie wschodnim.

Studia w Warszawie i osiedlenie się w Ożarowie

W latach 1921–28 studiował w Uniwersytecie Warszawskim, a następnie rozpoczął pracę jako lekarz w Ubezpieczalni Społecznej w Ożarowie. Udzielał się społecznie, był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Ożarowa oraz lekarzem Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1938 podjął pracę jako lekarz w Państwowych Zakładach Lotniczych na Okęciu.

Kampania wrześniowa 1939 roku

We wrześniu 1939 został wysłany z grupą rekrutów na wschód Polski. Dotarł do Mieni, gdzie zgłosił się do szpitala polowego i pracował do końca kampanii wrześniowej. Po zwolnieniu powrócił do Ożarowa i pracował w Ośrodku Zdrowia.

Działalność konspiracyjna

W 1940 wstąpił do ZWZ, przyjmując pseudonim „Bończa”, i został mianowany szefem Służby Zdrowia (kryptonim „Adam”) VII Rejonu „Jelsk-Jaworzyn” 7 Obwodu „Obroża”. Zorganizował służbę zdrowia oraz prowadził szkolenia sanitarne żołnierzy VII Rejonu. Wspomina Zofia Głodkowska[1]:

„Doktor Antoni Orsik, szef konspiracyjnej służby zdrowia VII obwodu »Obroża«, w 1944 zorganizował służbę sanitarną, prowadząc szkolenie żołnierzy, w większości dziewcząt i kobiet z Wojskowej Służby Kobiet (WSK). Przygotowywał je do pracy w charakterze sanitariuszek potrzebnych, jak przewidywano, do pielęgnacji rannych i chorych w chwili wybuchu powstania. Pomagały mu wykwalifikowane instruktorki, wśród nich dr stomatologii Pelagia Smolińska”.

Szpital dla powstańców z Warszawy mieścił się na terenie ówczesnej huty szkła oraz w domu rotmistrza Reklewskiego w Ołtarzewie.

Praca po zakończeniu II wojny światowej

W kwietniu 1945 Antoni Orsik został zmobilizowany do Ludowego Wojska Polskiego i dostał przydział do Oficerskiej Szkoły Samochodowej w Bydgoszczy w stopniu kapitana.

06-A.Orsik-1945Zdjęcie pochodzi z książki „Praca zbiorowa: Zdzisław Chajęcki i inni: Walka mieszkańców Ożarowa i okolic z okupantem w latach 1939–1945”.

Wkrótce dr Antoni Orsik został przeniesiony do Poznania, do wojskowego szpitala ginekologiczno-położniczego jako ordynator oddziału[2].

W parę miesięcy później dostał przeniesienie do Warszawy na stanowisko szefa ambulatorium przy Sztabie Generalnym oraz awans do stopnia majora.

W 1946 roku major dr Antoni Orsik został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

„Prezydium Krajowej Rady Narodowej na posiedzeniu w dniu 20.XII.1946 r. uchwaliło za bohaterskie czyny i dzielne zachowanie się w walce z niemieckim najeźdźcą oraz za gorliwą pracę i sumienne wypełnianie obowiązków służbowych nadać: Srebrny Krzyż Zasługi”.

07-Srebrny-Krzyz-Zaslugi-1946-mjr-Antoni-Orsik

Nadanie Srebrnego Krzyża Zasługi (pozycja 4)

Po niecałych dwóch latach pracy zwolnił się z tego stanowiska i prowadził praktykę lekarską w Ożarowie Mazowieckim.

Zmarł 17 września 1975 roku.

Odznaczenia

W okresie międzywojennym został odznaczony medalami: Niepodległości, 10-lecia i Polska Swemu Obrońcy;

Po II wojnie światowej Srebrnym Krzyżem Zasługi i medalami: za Warszawę, za Odrę i Nysę, Zwycięstwa i Wolności oraz Odznaką Grunwaldzką.

 

Przypisy

[1]  Praca zbiorowa: Zdzisław Chajęcki i inni: Walka mieszkańców Ożarowa i okolic z okupantem w latach 1939–1945. Zbigniew Złotnicki „Ketling” (red.). Ożarów Mazowiecki: Komisja Historyczna Koła nr 7 „Jaworzyn” Okręgu Warszawa-Powiat Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, 2006. ISBN 83-89241-35-8.

[2] Zdzisław Andrzejewski, Poznańskie szpitalnictwo wojskowe w latach 1945–2000, Rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem naukowym prof. nadzw. dr hab. Janusza Karwata, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Historyczny, Instytut Historii, s. 60.

 

Powiązane zdjęcia:

Ten post ma 2 komentarzy

  1. Jurek

    Dziękuje za przypomnienie postaci Prawdziwego Lekarza któremu tak wielu mieszkańców Ożarowa i okolic zawdzięcza życie i zdrowie,moja rodzina również oraz ja osobiście też.
    Dziw bierze ,że do tej pory nikt nie wpadł na pomysł ufundowania pomnika dla niego ,myślę że to trzeba szybko zmienić i godnie upamiętnić tego zasłużonego dla naszej społeczności człowieka.
    Czytając wspomnienie o doktorze przychodzą mi na myśl słowa Stanisława Jachowicza
    Cudze chwalicie swego nie znacie sami nie wiecie co posiadacie
    JAR.

  2. Basia

    Mile wspominam wszystkie spotkania z panem Antonim i cala rodzina, ktorej i ja zawdzieczam uleczenie moich dawnych dolegliwosci. Prawie za kazdym razem goszczac w domu panstwa Orsikow bylismy swiadkami spontanicznych odwiedzin ludzi potrzebujacych pomocy, dla ktorych pan Antoni, a pozniej pan Janusz odchodzili „na chwile” od stolu aby zajac sie pacjentem. Atmosfera w domu przy ul. 3-go Maja byla i jest wypelniona cieplem, serdecznoscia i goscinnoscia, za co serdecznie dziekuje wszystkim jego mieszkancom 🙂

Skomentuj Jurek Anuluj pisanie odpowiedzi