Pilaszków to wieś położona w województwie mazowieckim w powiecie warszawskim zachodnim w gminie Ożarów Mazowiecki.
Tuż przed bramą wjazdową do zachowanego dworu w Pilaszkowie znajduje się cmentarz wojenny z 1939 roku żołnierzy poległych 12 i 13 września w tzw. Bitwie Ołtarzewskiej.
|
|
|
Na cmentarzu spoczywa 240 polskich żołnierzy 3 i 4 Pułku Piechoty – 2 Dywizji Piechoty Legionów – Armii ŁÓDŹ – którzy polegli 12 i 13 września 1939r podczas walk stoczonych z najeźdźcą hitlerowskim w rejonie Święcice – Pilaszków – Witki.
Jeden z grobów ma tablicę imienną 23-letniego Stanisława Zbiczaka (Zbiciaka).
Na stronie Bohaterowie 1939 roku – Bohaterowie bitwy nad Bzurą
podano listę 34 zidentyfikowanych poległych i sporządzono karty poległych w oparciu o Księgę pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 324.
| Pochowani/zidentyfikowani: | |
|---|---|
| 1 AJZENBERG Zelik 2 APANOWICZ Mikołaj 3 BERENSZTAJN Moszek 4 BERNASIUK Kazimierz 5 BORENSZTAJN Moszek 6 BORYSIUK Łukasz 7 BRYSZTEL Zotik 8 CHOJNACKI Bolesław 9 DEMCZUK Jeremiasz 10 EJMONT Władysław 11 ERENBERG Alfred 12 ERLICH Majer 13 GATEK Józef 14 JAMMER Alfons 15 KAZIMIERCZAK Wiktor 16 KONDRASZUK Jan 17 KOPROWSKI Stefan |
18 OLCZYK Julian 19 ORKIS Jan 20 OŻAREK Bronisław 21 POKRZYWKA Jan 22 PRONIEWICZ Włodzimierz 23 RYBIŃSKI Józef 24 SŁOKA Władysław 25 STANKIEWICZ Mieczysław 26 SZAKOWSKI Stefan 27 SZTEREB Michał 28 TOBER Antoni 29 TOKAŁ Kazimierz 30 WITEK Władysław 31 WROŃSKI Marian 32 ZALEWSKI Antoni 33 ZBICZAK Stanisław 34 ZYMONT Władysław |
O 3 Pułku Piechoty Legionów możesz przeczytać na stronie.
Opis walk toczonych 12 września w rejonie Borzęcina Dużego i Pilaszkowa
Na forum portalu Historycy.pl zamieszczono cytat z książki Mieczysława Bielskiego, Grupa Operacyjna „Piotrków”, Warszawa 1991, który tu zamieszczamy:” O świcie [12 września] dowódca 2 DP rozwinął główne siły dywizji. 2 pp zajął stanowiska na szosie Błonie — Ołtarzew. Na prawo w kierunku Rokitna rozwinięto 4 pp, na lewo w kierunku Białut 3 pp. Dowódca 2 DP nie wykorzystał efektów nocnego boju II batalionu 2 pp i 4 pp — nie zgodził się na użycie w tym rejonie odwodowego II batalionu 4 pp ani pozostałych sił 2 pp. Została więc zaprzepaszczona szansa opanowania Ołtarzewa i Ożarowa, pomimo że część pododdziałów znalazła luki w ugrupowaniu wroga i przebiła się do stolicy, np. 9 kompania 4 pp, która przebiła się do Warszawy, wzięła udział w walkach koło parku im. Paderewskiego na Pradze.
O świcie w rejonie Białut 3 pp ppłk. Berka zorganizował natarcie na Pilaszków, Borzęcin Duży. Na przedpolach Borzęcina natarcie załamało się. Izolowany atak nie mógł dać pożądanych wyników. Być może ten właśnie nieudany atak był powodem wahań dowódcy dywizji co do kontynuowania marszu na Warszawę. […]
O godz. 13.00 płk dypl. Staich zarządził odprawę oficerów, na której był również obecny gen. Thommee. Wkrótce też udało się nawiązać łączność z 3 pp. Ppłk Bronisław Laliczyński, dowódca 4 pp, zgłosił wniosek wycofania z pierwszej linii batalionów I i III, które już od 12 godzin znajdowały się w walce i poniosły duże straty. Dowódca dywizji wyraził zgodą na wycofanie tych oddziałów.
2 DP organizowała natarcie w sposób następujący. 3 pp otrzymał rozkaz wykonania uderzenia na osi Witki, Pogroszew, Umiastów. Szosą warszawską miał prowadzić atak II batalion 4 pp na Ołtarzew, Ożarów. Odwód dywizji stanowił 2 pp płk. Czyżewskiego. Pozostałe siły 4 pp zostały skierowane do Błonia celem osłony natarcia 2 DP od zachodu. Jako termin rozpoczęoia natarcia wyznaczono godz. 16.00; miało ono ruszyć łącznie z natarciem 8 DP. […]
2 DP ugrupowała się do natarcia dwurzutowo. Na pierwszej linii znalazły się cztery bataliony piechoty, a w drugim rzucie piąć. Główne uderzenie miał wykonać 3 pp i podporządkowany mu na czas natarcia II batalion 4 pp. 3 pp miał w pierwszej linii dwa bataliony: III na prawym skrzydle i I na lewym skrzydle; II batalion posuwał się za lewym skrzydłem pułku. Ponieważ łączność od początku szwankowała, II batalion 4 pp podczas akcji nie otrzymał żadnych rozkazów od ppłk. Berka. Artyleryjskie wsparcie natarcia zapewniał II i III dywizjon 2 pal oraz część III dywizjonu 3 pal. Niestety, nie wszystkie baterie mogły być wykorzystane w walce z powodu braku amunicji artyleryjskiej. Zmniejszało to w dużym stopniu siłę uderzeniową 2 DP. […]
Natarcie 2 DP ruszyło z dużym opóźnieniem dopiero o godz. 18.30. Z rejonu Witek w ogólnym kierunku na Pogroszew nacierał 3 pp. Przygotowanie artyleryjskie prowadzone przez II i III dywizjon 2 pal oraz część III dywizjonu 30 pal szybko uległo przerwaniu z powodu braku amunicji, a niektóre baterie odesłano na tyły. Na drodze natarcia 3 pp natrafił na tylne ubezpieczenie niemieckie, które łatwo rozbito. Ok. godz. 22 został zdobyty Pogroszew, gdzie 3 pp otrzymał rozkaz przerwania natarcia. Gen. Thommee telefonicznie nakazał ppłk. Berkowi przerwanie akcji i jednocześnie informował, że otrzymał z Warszawy rozkaz przejścia do działań w kierunku zachodnim celem odciążenia armii gen. Kutrzeby. W zajętym rejonie 3 pp spędził całą noc. Podporządkowany 3 pp II batalion 4 pp, bez łączności z ppłk. Berkiem, ruszył do natarcia w kierunku Ołtarzewa nie napotykając po drodze żadnych oddziałów niemieckich. W nocy dowódca batalionu zatrzymał swoje pododdziały w Płochocinie celem nawiązania łączności z dowództwem dywizji”.Polecana jest też książka Ludwika Czyżewskiego „Od gór borowskich do Zakroczymia”
Relacja z walk d- cy 2 pp leg – strony od 145 do 163 w tym mapka poglądowa przedstawiająca położenie oddziałów w dniu 13 września.
Notka o cmentarzu znajduje się też na portalu www.DoBroni.pl.
Miejsce zostało również opisane na portalu Geocaching czyli gry terenowej polegająca na poszukiwaniu ukrytych „skarbów” – keszy.
Grażyna Lipska-Zaremba
