Bliźniacza figura – Wirtualne Muzeum Ożarów Mazowiecki

We wrześniu 2021 roku Paweł Zdanowicz przygotował do publikacji tekst o figurze Matki Bożej z Dzieciątkiem stojącej w ogrodzie sióstr Urszulanek SJK w Ołtarzewie przy ulicy Jana Zamoyskiego.

W lutym 2024 roku, czytający ten wpis pan Jarosław dodał komentarz mówiący, że identyczna figura stoi przy kościele świętej Urszuli Ledóchowskiej w Łodzi.

Pan Jarosław zawstydził nas ogromnie. Od 12 lat kilka razy w roku parkujemy obok tej figury w Łodzi i nigdy jej się nie przyglądaliśmy, a przez to nie zauważyliśmy podobieństwa.

Rozpoczęliśmy poszukiwania dotyczące tych dwóch bliźniaczych figur. To przedstawienie Najświętszej Maryi Panny Królowej.

Figura w Ołtarzewie Figura w Łodzi

Widoczna różnica to pozłocenie berła, korony z gwiazd i zapinki płaszcza figury Matki Bożej w Łodzi. Pojawiły się one ok. 10 lat temu podczas remontu figury.

Druga różnica, to postument. Figura w Ołtarzewie jest umieszczona na wysokim postumencie w kształcie ośmiobocznej kolumny z głowicą i bazą. Postument figury w Łodzi jest trochę inny ale figura umocowana jest w podobny sposób.

Figura w Ołtarzewie Figura w Łodzi

Paweł Zdanowicz zamieścił w swoim opracowaniu wycinek z kroniki parafialnej z datą poświęcenia figury u Sióstr Urszulanek w Ołtarzewie. Działo się to 26 sierpnia 1951 roku.

W starej kronice domu Sióstr Urszulanek w Łodzi przy ulicy Obywatelskiej 60 nie ma zapisów dotyczących figury. Są natomiast zdjęcia (z 1953, 1954 i 1955 roku) i zapis o figurze z 1951 roku. Są dwa zdjęcia z I Komunii św.: starsze pochodzi z 1953 roku a młodsze z 1955 roku.

Zdjęcie pod figurą z roku 1953 (z kroniki Domu Sióstr Urszulanek w Łodzi przy Obywatelskiej 60). Widoczna ściana nieotynkowanego kościoła.

Zdjęcie pod figurą z roku 1955 (z kroniki Domu Sióstr Urszulanek w Łodzi przy Obywatelskiej 60). Z tyłu ściana frontowa domu Sióstr Urszulanek na Rokiciu w Łodzi.

Jest też w łódzkiej kronice trzecie zdjęcie figury, frontalnie ujętej. Pochodzi z 1954 roku.

Ołtarz na uroczystość Bożego Ciała zamontowany w wejściu do domu Sióstr Urszulanek SJK w Łodzi. Widoczna przyozdobiona figura.

W związku z peregrynacją kopii obrazu Pani Jasnogórskiej z ogłaszanymi przez episkopat latami maryjnymi, w całym kraju i w Łodzi celebrowano kult Matki Bożej.

Również każda uroczystość, jak np. procesja Bożego Ciała kończyła się oddaniem czci Matce Bożej w procesji dookoła figury. Do tej pory w parafii siostry kultywują tę tradycję.

Z zachowanych źródeł wynika, że obie figury pojawiły się przy domach Sióstr Urszulanek SJK w tym samym czasie, na początku lat pięćdziesiątych.

Ciekawa jest technika wykonania tych figur: „Figura wykonana jest z betonu formowanego przez artystę rzeźbiarza ręcznie techniką dłutowania w betonie. Kolumna z bazą i głowicą jest wykonana z betonu zbrojonego stalą” (za Pawłem Zdanowiczem).

Możemy tylko domniemywać, że źródłem obu figur jest Ołtarzew. Czas ich wykonania jest związany z wyposażaniem kościoła pod wezwaniem NMP Królowej Apostołów księży pallotynów w Ołtarzewie, Wskazuje na to podobieństwo stylu rzeźb i płaskorzeźb w kościele seminaryjnym pallotynów oraz sposób wykonania.

Przypomnijmy tylko, że wystrój kościoła seminaryjnego to dzieło rzeźbiarza prof. Wojciecha Durka (1888-1951), który spoczął w kwaterze pallotynów na cmentarzu w Ołtarzewie. Nawet figura NMP Królowej Apostołów przed gmachem pallotyńskiego Seminarium wykonana już po jego śmierci ale według modelu sporządzonego przez profesora.

Skoro za przyczyną figury Matki Bożej Królowej przenieśliśmy się z Ołtarzewa do Łodzi przekażemy garść informacji
o historii miejsca, gdzie stoi bliźniacza figura.

Diecezja łódzka została erygowana 10 grudnia 1920 roku (niedawno obchodziła stulecie swego istnienia). Pierwszym biskupem ordynariuszem został bp Wincenty Tymieniecki (i pełnił ten urząd do 1934 roku). Bp W. Tymieniecki (1871-1934) poprosił Matkę Urszulę Ledóchowską o pomoc sióstr urszulanek w edukacji dzieci i młodzieży i kształceniu nauczycielek (zachował się list z 15 lipca 1921 r.).

Pierwsze siostry przybyły w początkach marca 1922 roku.

Wkrótce do zgromadzenia sióstr urszulanek wstępują (w 1925, 1926 i w 1929 roku) trzy rodzone siostry z rodziny Przybyłów, mieszkającej w południowo-zachodniej dzielnicy Łodzi – Rokiciu. Są to: siostra Barchmansa, siostra Stanisława i siostra Kostka. Dokładnie to siostry:

PRZYBYŁ Pelagia (1904-1982), s. M. Stanisława od Najsłodszego Serca Jezusowego, wstąpiła w 1925 roku

PRZYBYŁ Anna (1906-1968), s. M. Kostka od Serca Dzieciątka Jezus, wstąpiła w 1926 r.

PRZYBYŁ Marianna Antonina (1912-2004), s. M. Berchmansa od Jezusa Więźnia Miłości, wstąpiła w 1929 r.

Rodzice sióstr, głęboko wierzący wychowali 7 dzieci, z których 4 wybrało drogę życia zakonnego: 3 córki w Zgromadzeniu Urszulanek, a syn w Zakonie Szpitalnym św. Jana Bożego (bonifratrów).

Państwo Marianna z domu Holi i Teofil Przybyłowie ofiarowują siostrom urszulankom gospodarstwo – pole i ogród wraz z domem mieszkalnym (zachował się do dnia dzisiejszego i jest w nim prowadzona świetlica środowiskowa).

Dawny dom mieszkalny Marianny i Teofila Przybyłów, potem oratorium Św. Józefa sióstr urszulanek SJK, obecnie świetlica środowiskowa dla ok. 30 dzieci prowadzona przez siostry Urszulanki.

W tym to budynku zwanym oratorium św. Józefa 2 maja 1931 roku została odprawiona pierwsza Msza św. Przy drodze, na skraju gospodarstwa państwa Przybyłów stała kapliczka z figurą NMP Niepokalanie Poczętej.

Nad niszą z figurą znajdował się napis z księgi Przysłów 8 rozdział, 22 wers:
Pan mnie stworzył, Swe arcydzieło, jako początek Swej mocy, od dawna (za Biblią Tysiąclecia).

Figura NMP zachowała się do dnia dzisiejszego i pięknie odrestaurowana, w innej oprawie stoi w ogrodzie domu parafialnego przy Obywatelskiej w Łodzi. Ponad stuletnia figura cieszy się nieprzerwanie kultem wiernych.

: Figura NMP Niepokalanie Poczętej w ogrodzie domu parafialnego przy Obywatelskiej w Łodzi. Figura z kapliczki przy gospodarstwie państwa Przybyłów, podarowanym siostrom Urszulankom.

W 1931 roku łódzki magistrat zaplanował prace nad systemem kanalizacji w dzielnicy Rokicie. Z planami kolidowała przydrożna kapliczka, która stała na skraju gospodarstwa ofiarowanego siostrom urszulankom przez państwa Przybyłów. Magistrat zaproponował bp Wincentemu Tymienieckiemu odkupienie kapliczki z pasem ziemi, na której stała. Z drugiej strony w tej dzielnicy byłą pilna potrzeba budowy kościoła. Biskup odstąpił miastu pas ziemi, na którym stała kapliczka za pomoc magistratu w budowie kościoła i przeniesienie do niego figury z kapliczki przydrożnej. We wrześniu 1931 roku magistrat zrobił wykopy i wylał fundamenty. Od wiosny 1932 roku siostry urszulanki przystąpiły do budowy świątyni. Plany przygotował inż. Wiesław Lissowski. Robotami kierował majster Walenty Korpik.

11 września 1932 nastąpiło poświęcenie kamienia węgielnego. Rok później 30 września 1933 roku zostały konsekrowane 2 dzwony: Józef i Aniela, ofiarowane -: jeden przez rodziny Szerów i Holi, drugi przez rodzinę Denysów.

21 października 1933 roku kościół został poświęcony i odprawiona została w nim pierwsza Msza św.

27 lipca 1935 poświęcono główny ołtarz ufundowany przez Teofila Przybyła. Figura NMP Niepokalanie Poczętej z przydrożnej kapliczki stanęła na chórze w kościele.

Po wybuchu II wojny światowej wierni krótko cieszyli się swoją świątynią. 1 grudnia 1939 roku Niemcy zamknęli kościół, zezwalając na Mszę św. tylko w niedzielę i święta. A od początku października 1941 roku okupanci całkowicie zamknęli świątynię zamieniając ją na składnicę a klasztor, po wysiedleniu sióstr, na kwaterę wojska.

Po zakończeniu wojny nastąpiła 18 lutego 1945 roku rekonsekracja świątyni.

Obecnie kościół pod wezwaniem św. Urszuli Ledóchowskiej jest kościołem parafialnym.

Kościół parafialny św. Urszuli Ledóchowskiej, klasztor sióstr Urszulanek i Figura NMP Królowej z Dzieciątkiem przy Obywatelskiej w Łodzi. Zdjęcie współczesne.

Figura na wysokiej kolumnie Matki Bożej Królowej z Dzieciątkiem na lewym ramieniu stała między kościołem a klasztorem przy Obywatelskiej w Łodzi już w 1951 roku.

W kronice klasztornej zachował się piękny zapis z 28 października 1951 roku poświęcenia się narodu polskiego Najświętszemu Sercu Pana Jezusa w dniu Chrystusa Króla.

„Po sumie była całodzienna adoracja wieczorem o godz. 6:30, po wieczornym uroczystym nabożeństwie była procesja z Przenajświętszym Sakramentem wśród świateł dookoła figury „Naszej Królowej”. Reflektor wielki w czasie nabożeństwa oświecał z chóru wielki ołtarz a w czasie procesji posąg Matki Bożej”.

W innym miejscu kroniki klasztornej znajdujemy zapis, że procesja rezurekcyjna okrążała figurę w Niedzielę Wielkanocną.

Opisano też jak w dniu 2 lutego w Święto Matki Boskiej Gromnicznej, po poświęceniu gromnic ruszała procesja wokół figury NMP Królowej.

„W ciemnościach wieczoru jaśniała wśród świateł reflektorów figura Najświętszej Panny, a dookoła Niej niezliczone promyki gromniczne niby małe iskierki oderwane od Niepokalanego Serca pełnego Bożej miłości. Wiatr niósł daleko błagalną pieśń: „Serdeczna Matko, Opiekunko ludzi…”. Po trzykrotnym okrążeniu naszego małego dziedzińca, procesja weszła do kościoła”.

Figura NMP Królowej z Dzieciątkiem łączy historię dwóch domów urszulańskich – w Łodzi i w Ołtarzewie.

Apostołka Łodzi

Zainteresowanych zapraszamy do przeczytania poniższego tekstu opisującego zasługi Matki Urszuli Ledóchowskiej i sióstr Urszulanek dla Łodzi. Było to wystąpienie w 2018 roku sióstr Urszulanek do władz miasta o nadanie imienia Świętej jednej z ulic Łodzi.

„W imieniu Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego zwracam się z prośbą o nadanie jednej z ulic miasta Łodzi, imienia Świętej Urszuli Ledóchowskiej. Prośbę swoją pragnę uzasadnić przedstawiając zasługi dla miasta oraz jego mieszkańców naszej Świętej Założycielki, określanej mianem Apostołki Łodzi.

Święta Urszula (Julia) Ledóchowska (1865–1939) była wielką Polką, jedną z matek polskiej niepodległości, której 100-lecie w tym roku obchodzimy. W uznaniu zasług św. Urszuli Ledóchowskiej, Senat Rzeczypospolitej Polskiej 5 marca 2009 roku podjął specjalną uchwałę, honorującą Ją jako aktualny dziś wzór patriotki. W uchwale stwierdzono: „Jej wszechstronne zaangażowanie w obronę Polski, po rozbiorach wykreślonej z mapy Europy, pomoc Polakom rozproszonym po świecie, a także praca nad wychowaniem młodego pokolenia poprzez stworzenie instytucji opiekuńczo-wychowawczych i szkolnych są wzorem dla współczesnych”.

Święta Urszula Ledóchowska zdecydowała się podjąć trud pracy duszpasterskiej w Łodzi, gdzie przysłała pierwsze siostry w 1922 roku w odpowiedzi na prośbę biskupa Wincentego Tymienieckiego. Należy pamiętać, że po pierwszej wojnie światowej, w krajobraz Łodzi, wpisywały się zniszczone i rozgrabione fabryki, doskwierający ludności brak pracy, nędza proletariatu, niepełne rodziny i osierocone dzieci.

Święta Urszula była dobrym duchem Łodzi i pozostawiła wiele wymownych śladów swej miłości do miasta i jego mieszkańców. Zakres działań, które podjęła był ogromny. Na początek skierowała swoje siostry do pracy formacyjnej, intelektualnej i duchowej kształtującej katechetów i świeckich nauczycieli. W tym czasie Szare Siostry podjęły również pracę katechetyczną, każdego dnia, około 20 sióstr wyruszało do szkół uczyć i wychowywać, jak mówiła św. Urszula Ledóchowska, dla Boga i dla Ojczyzny. W latach 30-tych ubiegłego stulecia siostry objęły katechizacją ok. 15000 młodych łodzian, co faktycznie zmieniało oblicze miasta. Siostry objęły także swą troskliwą opieką setki dzieci w przedszkolach, dzieci i młodzież w domach dziecka i świetlicach.

W trosce o dzieci, w 1925 r. Matka Urszula zapoczątkowała wyjątkowe i niepowtarzalne dzieło, jakim była Krucjata Eucharystyczna. Sens tego Ruchu polegał na formowaniu w dzieciach właściwych postaw moralnych, silnego charakteru oraz potrzeby samowychowania i szerokiego patrzenia na potrzeby innych ludzi. Zainicjowana w Łodzi Krucjata Eucharystyczna sukcesywnie rozszerzała się na całą II Rzeczpospolitą i obejmowała swym oddziaływaniem wprost nieprzeliczone rzesze dzieci, z czego znaczną część stanowiły dzieci łódzkie.

W tym samym czasie św. Urszula założyła w Łodzi Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, które pozwalało na kontynuacje pracy formacyjnej rozpoczętej w Krucjacie. Matka Urszula Ledóchowska prowadziła osobiście spotkania formacyjne założonej wcześniej dla młodzieży i dorosłych Sodalicji Mariańskiej. W służbie wychowania nowego obywatelskiego społeczeństwa Matka Urszula założyła i wraz z siostrami sprawnie prowadziła nowocześnie wyposażoną drukarnię.

Matka Urszula Ledóchowska kochała Łódź „jako miasto ciężkiej pracy i trudnego życia”. Była duchową przewodniczką dla kobiet doświadczających codziennie trudu ciężkiej pracy. Odczyt, który wygłosiła w sali fabryki Geyera 30 VI 1928 roku zgromadził ponad dwa tysiące kobiet. Angażowała Szare Siostry w pomoc dla potrzebujących. Siostry na wiele sposobów wspomagały ubogie łódzkie rodziny, ponieważ dobrze znały środowiska, w których żyły i wychowywały się katechizowane przez nie dzieci. W okresie katastrofalnego kryzysu gospodarczego przejawem tej pomocy były także prowadzone na terenie miasta z ramienia Komitetu „Doraźny Posiłek” kuchnie, zlokalizowane przy ulicy Gdańskiej na 2000 osób i Obywatelskiej na 800 osób oraz na Julianowie na 800 osób, które żywiły najuboższych łodzian.

Święta Urszula Ledóchowska, Apostołka Łodzi zostawiła w naszym mieście duchowe dziedzictwo i wielką spuściznę. Nie do przecenienia jest ogrom pracy wychowawczej, którą wykonała wraz z Szarymi Siostrami. W rozumieniu św. Urszuli, wychowanie to miało prowadzić do dojrzałości osobowej i społecznej młodych ludzi, ukazywać im wysokie ideały i wartości a także wskazywać drogę do ich realizacji. Model wychowania proponowanego przez św. Urszulę Ledóchowską pozwalał kształtować ludzi zdolnych do podejmowania odpowiedzialności nie tylko za siebie, ale także za rodziną, miasto i ojczyznę, ludzi przygotowanych do pracy, trudnych warunków życia, umiejących znajdować szczęście w służbie Bogu i ludziom.

Obecność św. Urszuli Ledóchowskiej w historii Łodzi dobrze obrazują słowa Ojca Świętego Jana Pawła II z 18 maja 2003 roku wypowiedziane podczas kanonizacji „Wszyscy możemy uczyć się od Niej jak z Chrystusem budować świat bardziej ludzki – świat, w którym coraz pełniej będą realizowane takie wartości jak: sprawiedliwość, wolność, solidarność, pokój…”

Postać św. Urszuli Ledóchowskiej, jej inicjatywy i praca na stałe wpisały się w historię Łodzi, kształtując piękne oblicze tego miasta. Jej ewangeliczna postawa, otwartość na człowieka potrzebującego pomocy, szukanie rozwiązań trudnych sytuacji, wrażliwość społeczna i geniusz wychowawczy mogą być inspiracją na nasze czasy. W świetle tych faktów można stwierdzić, że mieszkańcy Łodzi, w osobie św. Urszuli Ledóchowskiej mają powód do dumy i mogą się chlubić świętością życia tej, która zapisała wspaniałą kartę w historii tego miasta”.

Święta Urszula Ledóchowska jest patronką Pasażu przy ulicy Czerwonej, którego lokalizację przedstawia fragment planu miasta.

Wnętrze kościoła pod wezwaniem św. Urszuli Ledóchowskiej przy Obywatelskiej w Łodzi

W 1923 r. bp Tymieniecki oddał do dyspozycji urszulanek dom przy ul. Czerwonej 6 ofiarowany przez Ludwika Geyera z obowiązkiem prowadzenia ochronki dla dzieci robotników z jego fabryki. W latach międzywojennych mieściły się tutaj: przedszkole dla setki dzieci, świetlica, Ośrodek Katechetyczny dla całej diecezji (aż do 1962 r. – z przerwą na czas wojny), internat – początkowo dla nauczycielek religii, potem dla dziewcząt uczęszczających do szkół średnich przygotowujących się do pracy wychowawczej i katechetycznej.

Do domu przy ul. Czerwonej raz w miesiącu przyjeżdżała św. Urszula na zebrania Sodalicji Mariańskiej dla katechetek i nauczycielek; wygłaszała nauki, prowadziła rekolekcje. Dom stał się także miejscem cotygodniowych zebrań różnych grup Krucjaty Eucharystycznej. Setki dzieci spędzały tu niedzielne i świąteczne popołudnia. W 1941 r. Niemcy usunęli urszulanki z domu przy ul. Czerwonej. Siostry odzyskały go dopiero w 1993 r. Obecnie w tym domu funkcjonuje akademik. (za Anną Skopińską)