W 160.rocznicę Powstania Styczniowego Wirtualne Muzeum zaprosiło mieszkańców naszego miasta na spotkanie z historią opowiedzianą głównie obrazem.
Przedstawiamy krótką relację z wydarzenia. Na spotkanie przybyło wiele osób, trzeba było dostawiać krzesła.
Kazimierz Stachurski zaprezentował obrazy polskich malarzy o tematyce Powstania Styczniowego. Towarzyszyła temu ciekawa gawęda.
Rok 1863
pamiątki Powstania Styczniowego
obrazy, rysunki, dokumenty, żałobna biżuteriaTrzydzieści lat po Powstaniu Listopadowym (1830-1831), kolejne pokolenie Polaków przypomniało w wielu patriotycznych wiecach w Warszawie o swym prawie do życia w wolnym kraju. W lutym i kwietniu 1861 roku do bezbronnych demonstrantów oddano pierwsze strzały. Byli zabici i ranni. Zaborcy nie uszanowali nawet kościołów. Arcybiskup Melchior Fijałkowski ogłosił żałobę narodową. W kwietniu 1863 roku władze carskie zarządziły pobór do wojska. „Branka” miała uspokoić nastroje patriotyczne a stała się iskrą dla wybuchu kolejnego powstania. Powstanie Styczniowe przez blisko dwa lata dawało nadzieję walczącym i tym, którzy je wspierali. Kiedy upadło pozostały świadectwa i pamiątki: obrazy, grafiki, fotografie, artykuły w prasie wolnych krajów i cmentarze.
Nasze ożarowskie spotkanie w 160. rocznicę powstania przypominało wybrane dzieła zachowane jak relikwie, najczęściej w muzeach, archiwach i bibliotekach.
Kazimierz Stachurski
Kazimierz Stachurski zakończył swoją gawędę wyjaśnieniem „żałoby narodowej”, która zapanowała po upadku Powstania.
Pamiątką, której wszyscy mogli dotknąć, był książkowy kalendarz z 1865 roku, w którym zamieszczono pogodę, jaka panowała w okresie Powstania Styczniowego.
Punktem wyjścia do gawędy Gryżyny Lipskiej-Zaremba były dwie piękne grafiki przedstawiające dwie armie, które ścierały się w bitwach i potyczkach Powstania.
Pamiętajmy, że armia rosyjska liczyła ponad milion zawodowych żołnierzy, ubranych, uzbrojonych i przeszkolonych w wojennym rzemiośle. Armia Polaków walczących o wolną Ojczyznę liczyła około 200-300 tysięcy ochotników, partyzantów, źle uzbrojonych, często nie przeszkolonych.
Ilustracja z „Le Monde Illustre” z 28 marca 1863 roku. Rysował Charles Maurand według rysunku Henry’ego de Montaut, Teka Narodowego Centrum Kultury wydana na 150 rocznicę Powstania Styczniowego.
Biały Orzeł zrywa kajdany a na jego tułowiu, skrzydłach i ogonie przedstawiono powstańców.
Ilustracja z „Le Monde Illustre” z 28 marca 1863 roku.. Rysował Charles Maurand według rysunku Henry’ego de Montaut, Teka Narodowego Centrum Kultury wydana na 150 rocznicę Powstania Styczniowego.
Czarny, dwugłowy orzeł rosyjski, na którego tułowiu, skrzydłach i ogonie pokazano różne rosyjskie formacje wojskowe biorące udział w tłumieniu Powstania.
Te grafiki i wszystkie pozostałe pochodziły z pięknie wydanej przez Narodowe Centrum Kultury teki Powstania Styczniowego.
Czytane były fragmenty wiadomości z Polski przesyłane przez wojennych korespondentów do prasy zagranicznej w czasie trwania Powstania. Ta korespondencja była ilustrowana rycinami. Opracowane w dużym formacie można było oglądać pod koniec spotkania.
Okazało się, że podobnie jak współcześnie, niektóre korespondencje myliły dowódców, miejsca potyczek.
Grażyna Lipska-Zaremba przedstawiła kilka z kobiecych organizacji, które wspierały walczących, organizując szpitale polowe, zbierając pieniądze na lekarstwa , broń i ubrania dla wojujących.
Były to: na Litwie pod wodzą hrabiny Plater powołano już w 1861 roku Wileńskie Stowarzyszenie „Wincentynek”. Działało stowarzyszenie pań patriotek w Żytomierzu. Szpital polowy prowadzili Zamoyscy w pałacu, zwanym Wersalem Północy, w Różance nad Bugiem a Emilia Sczaniecka w Strzelnie w Wielkopolsce. W Królestwie Polskim Seweryna Pruszakowa-Duchińska założyła organizację „Piątek” stawiającą sobie za cel niesienie pomocy rodzinom poległych, więzionych, wywiezionych na Sybir. Panie stowarzyszały się po pięć i każda miała za zadanie zorganizować kolejną piątkę osób. Taki sposób organizacji obowiązywał w konspiracji w okresie II wojny światowej. We Lwowie powstało stowarzyszenie „Klaudynki”, które zbierało pieniądze na lekarstwa ale też szyło mundury, koszule, przygotowywało bandaże dla szpitali polowych. Działało wiele Komitetów pomocowych kobiet a ich pracę koordynowały naczelniczki parafialne.
Na zakończenie gości zaskoczył Rafał Zaremba, informując o planach beatyfikacji straconego w sierpniu 1864 roku na stokach Cytadeli dyktatora Powstania Romualda Traugutta.
Nawiązał też do lat żałoby narodowej po upadku Powstania Styczniowego, które utrwaliły w Polsce zwyczaj noszenia obrączki małżeńskiej na palcu prawej ręki. W większości krajów obrączkę ślubna nosi się na lewej dłoni a na znak żałoby po śmierci jednego z małżonków przekłada na rękę prawą (czasem nosząc dwie obrączki). Nasi przodkowie po upadku Powstania i nadziei na wolną Ojczyznę przekładali obrączki na znak żałoby na prawą rękę. I tak już zostało. Tyle, że po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, są to obrączki ślubne.
Po zakończeniu prezentacji i obu gawęd, goście spotkania mieli czas na rozmowy, dyskusję, oglądanie rycin i słodki poczęstunek, który ufundowała na to spotkanie Pracownia Cukiernicza Jancewicz z Ożarowa Mazowieckiego. Dziękujemy pani Monice i panu Pawłowi za ten dar.
Rocznicowe spotkanie zostało przygotowane we współpracy z DK „Uśmiech”. Odbyło się w Centrum Inicjatyw Społecznych „Przy Parku”. we czwartek, 19 stycznia 2023 roku o godzinie 18:00. Dziękujemy!
