Trudno powiedzieć, co sprowokowało ten temat. Sylwestra nie było, balu noworocznego nie było, Orszaku Trzech Króli, tradycyjnie rozpoczynającego karnawał, nie było. Karnawału też nie było a nawet wkrótce się on skończy. No, może jakiś sentymentalny taniec pod choinką z mężem lub dziećmi, może jakaś tajna domówka. I to wszystko.
Na pomoc przyszła historia. Historia zabaw w Parku Ołtarzewskim. Nie szkodzi, że to trochę inna pora roku. Przyciąga zwykłe słowo „zabawa”. No i fakt, że tradycja utrzymała się ponad 100 lat – a to już temat dla Wirtualnego Muzeum.
Rok 1910
Zacny dziennik warszawski „Słowo”, wychodzący w języku polskim od 1882 do 1919 roku w Warszawie w wydaniu porannym i wieczornym, tak anonsował 15 września 1910 roku:
Dwie zabawy, z których dochód ma być przeznaczony na szczytny cel – pomoc w opłacie czesnego dla niezamożnych uczniów szkoły pani Jeżewskiej.
Nie udało się znaleźć informacji o tej szkole ani o pani Jeżewskiej.
Jedyne skojarzenie, to otwarte przez adwokata Artura Jeżewskiego w 1905 roku siedmioklasowe gimnazjum handlowe w Warszawie.
Może to być przypadkowa zbieżność nazwisk.
Wspomniany dziennik „Słowo” został nazwany zacnym, gdyż naczelnym redaktorem był sam Henryk Sienkiewicz, który na łamach tego właśnie dziennika publikował w odcinkach swoją Trylogię: Ogniem i mieczem, Pana Wołodyjowskiego i Potop, nim została ona wydana drukiem.
1926 rok
Ochotnicza Straż Pożarna w Ożarowie została założona w 1924 roku. W dniu 18 stycznia 1924 roku w Urzędzie Wojewody Warszawskiego pod numerem 574 Rejestru Stowarzyszeń i Związków zarejestrowano Towarzystwo Straży Ogniowej Ochotniczej w Ożarowie pow. Warszawskiego.
W zamieszczonej na stronie OSP historii możemy przeczytać jak starano się zapewnić środki na rozwój Straży Ogniowej, w szczególności na budowę nowej strażnicy w miejscu innym niż ulica Ożarowska: „działa kino „STRAŻAK”, w dobudowanym trójboksowym drewnianym garażu rozpoczyna działalność warsztat ślusarski a w nim produkcja wiórek stalowych do wiórowania warsztatów. Wynajmuje się też salę taneczną w parku Ołtarzewie TMO. W późniejszym okresie budujemy salę taneczną na placu straży przy ul. Floriana. Każdy zarobiony grosz przeznacza się na zakup materiałów budowlanych. Członkowie zarządu poszukują odpowiedniego projektu strażnicy”.
Przy okazji tej zabawy zaprezentowała się orkiestra Straży Pożarnej z Ożarowa, która grała od 1925 roku. W wymienionej powyżej historii można przeczytać nazwiska osób, które orkiestrę tworzyły: „kapelmistrzem został Piotr Latko, a jego zastępcą Leonard Górecki. W skład orkiestry weszli: Henryk Gadzinowski, Zygmunt Latko, Leon Figaj, Wacław Kowalski, Wacław Pniewski, Daniel Cygling, Michał Tulik, Jan Pepla, Stanisław Kuberski, Franciszek Kret, Oswald Figaj, Aleksander Łuczak, Józef Wysocki, Stefan Kochanowski, Władysław Gołasiewicz, Stanisław Rosiński, Roman Lubański, Michał Kaszak, Wacław Janiszewski, Stanisław Tulik, Aleksander Jaworski, Edward Pałucha, Aleksander Pisarek, Lebioda i Edward Helman”.
Poznajcie, tych, co grali na zachowanym zdjęciu.
Orkiestra Ochotniczej Straży Pożarnej w Ożarowie 1927 rok. Zdjęcie ze zbiorów Pawła Zdanowicza
1931 rok
Tym razem organizatorem zabawy w Parku Ołtarzewskim jest Towarzystwo Miłośników Ożarowa. A cel – budowa chodników w Ożarowie.
A na stronie Macierzysza na Facebooku zamieszczono przypomnienie o tej samej zabawie z zabawnym wierszykiem:
Towarzystwo Miłośników Ożarowa założył w 1926 roku Wincenty Majewski (ur. 1841, zm. 1930 w Kcyni) – adwokat warszawski i publicysta, związany wraz bratem Karolem z Rządem Narodowym w czasie Powstania Styczniowego. Już w 1911 roku był współzałożycielem Spółki Akcyjnej „Miasto-Ogród”, która miała w planach budowę osiedla domów jednorodzinnych na kupionych od Franciszka Sobieraja gruntach wsi Franciszków według modnych wówczas założeń urbanistycznych miast-ogrodów. Oprócz Wincentego Majewskiego członkami założycielami byli: Puczkowski Antoni, Nast Adolf, Żychowski Jerzy – major generalnego sztabu, Smoleñski Julian, Górski Józef.
Do tańca przygrywała orkiestra Ochotniczej Straży Pożarnej w Ożarowie. Na zdjęciu członkowie orkiestry z rodzinami. Zdjęcie z ok. 1935 roku.
1931 rok, choć nie ma stuprocentowej pewności
Dochód z tej zabawy bliżej niesprecyzowany Komitet Zabawy chce przeznaczyć na budowę kaplicy w Ołtarzewie. Patrząc na program zabawa była rzeczywiście „Wielka”.
Po wojnie zabawy, festyny i inne atrakcje w Parku Ołtarzewskim były bardzo popularne.
Niedaleko dawnej świetlicy Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa (od strony ulicy Mazowieckiej) były tzw. „deski” – zadaszony „parkiet” dla tańczących. Nie brakowało imprez towarzyszących zabawom w Parku: loterii, konkursów, lodów, fotografa, kina i innych.
1934 rok
W roku 2000 międzyklasowe koło historyczne ze Szkoły Podstawowej nr 2 przy Lipowej pod opieką pani Aliny Brynczak przygotowało album W Ołtarzewskim Parku.
Dzięki uprzejmości pani dyrektor SP nr 2 pani Haliny Władyki mogliśmy zeskanować ten album oraz inne zachowane dokumenty szkoły.
Młodzież przeprowadziła wywiad z panem Zbigniewem Antonim Leoniakiem, byłym wieloletnim prezesem Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa, który opowiedział jak funkcjonował Park Ołtarzewski. (dopisek WMOM: pan Zbigniew Leoniak ur. 31.07.1928 roku w Warszawie – zm. 20.12.2012 roku w Grodzisku Mazowieckim)
Pan Leoniak udostępnił zdjęcie z opisem:
Z zachowanych dokumentów TMO prezes Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa zaprezentował preliminarz przychodów i wydatków Towarzystwa na 1934 rok sporządzony 30 maja 1934 r., co poświadcza podpis:
Strona wydatków w preliminarzu na 1934 rok
Z zabaw organizowanych w Parku Ołtarzewskim planowano uzyskać 500 zł.
Z danych z Małego Rocznika Statystycznego 1939 wynika, iż przeciętne zarobki miesięczne w 1935 r.1 robotników objętych ubezpieczeniem emerytalnym w ZUS, wynosiły: dla mężczyzn 102,77 zł, a dla kobiet już tylko 53,32 zł. Więcej przeczytasz w artykule.
1937-1938 rok
Na porzuconym w maju 2013 roku profilu Dawny Ożarów Mazowiecki na Facebooku zostało zamieszczone zdjęcie z imprezy w Parku Ołtarzewskim z lat 1937-38. Zdjęcie pochodzi ze zbiorów pana Jacka Andrzejczaka.
1938 rok
Reaktywowany Związek Strzelecki Oddział Ożarów Mazowiecki w Informatorze Ożarowskim w tekście przedstawiającym zadania Związku i zachęcającym do wstępowania w jego szeregi jako wyraz ciągłości historycznej zamieszcza podanie przedwojennego Związku Strzeleckiego w Ożarowie Mazowieckim do Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa o udostępnienie Parku Ołtarzewskiego na zabawę ogrodową w dniu 3 lipca 1938 roku.
1939 rok
5 lipca 1939 roku odbyło się zebranie Zarządu TMO.
Oto fragment protokołu z tego zebrania:
Rozpatrywano podanie Związku Strzeleckiego z Ożarowa o udostępnienie Parku Ołtarzewskiego na zabawę w dniu 16 lipca. Opłata wyniosła 85 zł.
Zastanawiano się nad listem pana Medyńskiego, który postulował aby o zyskach z zabaw i potańcówek decydował organizator zabawy a nie TMO.
Lata 1947-1965
Dzięki uprzejmości pana Kazimierza Stachurskiego prezentujemy opis organizacji przez Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa zabaw w Parku Ołtarzewskim. Opracowanie zostało sporządzone w oparciu o historię TMO spisaną przez wieloletniego prezesa pana Zbigniewa Leoniaka. Zabawy były stałym punktem działalności Towarzystwa i były bardzo dobrze zorganizowane.
Przekonajcie się sami czytając opracowanie:
Organizowanie zabaw tanecznych wraz z towarzyszącymi im bufetami należało do stałych zadań Zarządu Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa począwszy od początku lat trzydziestych, a po zakończeniu wojny od roku 1947 do połowy lat sześćdziesiątych XX wieku. Zabawy były popularną rozrywką dla mieszkańców osiedla Ołtarzew, Ożarowa i okolicznych miejscowości. Przynosiły też wymierne dochody organizatorom, którzy mogli nimi zasilać budżet Towarzystwa.
W maszynopisie Zbigniewa Antoniego Leoniaka pt. ”Dzieje powstania i egzystencji Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa,” spisanym w latach 2008-2009, zachowała się informacja na temat zebrania Zarządu TMO w dniu 4.06.1947 roku, na którym ustalono nowe miejsce budowy sali tanecznej w Parku Ołtarzewskim, ponieważ sala używana przed wojną, teraz znajdowała się zbyt blisko cmentarza. Na zebraniu postanowiono, że będzie to wschodnia część parku, vis-a-vis dochodzącej do parku ulicy Mazowieckiej,
z lewej strony strumyka – strugi.
Na tym zebraniu ustalono także daty zabaw w sezonie wiosenno-letnim 1947 roku oraz składy Komitetów Organizacyjnych tych imprez.
Komitety Organizacyjne obejmowały następujące funkcje:
● Przewodniczącego
● Zastępcy przewodniczącego
● Członka komitetu odpowiedzialnego za orkiestrę
● Obsadę sali tańca (dwie zmiany: I- od godz. 14.00 do 19.00, II od godz. 19.00-24.00), na sale prowadziły dwa wejścia z barierkami: wejście A i wejście B,
do każdego wejście byli przydzieleni wybrani członkowie TMO, którzy mieli za zadanie sprawdzania biletów wstępu, które można było zakupić w bufecie.
● Do komitetu organizacyjnego należeli także członkowie TMO, pilnujący trzech wejść na ogrodzony plac zabaw salą taneczną: od strony ul. Mazowieckiej,od strony parku, i od strony ul. Sowińskiego.
● Zespół przygotowujący zakąski,
● Kasa ekspedycji odręcznej
● Kasa ekspedycji do stolików (rozstawionych na trawniku)
● oraz ekspedycja sprzętu z wozem konnym i dwoma pomocnikami.
Na zabraniu Zarządu w czerwcu 1948 roku ustalono, że nauczyciele
będą mieli wstęp wolny, zarówno na teren zabaw jak i na salę taneczną.Kazimierz Stachurski
Kazimierz Stachurski wykonał też rysunek rekonstrukcyjny sali tanecznej w Parku Ołtarzewskim, wybudowanej sposobem gospodarczym przez członków TMO w 1947 roku.
Sala taneczna w Parku Ołtarzewskim dotrwała do grudnia 1981 roku, di początków stanu wojennego, kiedy to spłonęła. Była wtedy używana jako magazyn łatwopalnych materiałów wykorzystywanych przy pracach prowadzonych na terenie osiedla.
Wirtualne Muzeum nie może się pochwalić zdjęciami z Parku Ołtarzewskiego w latach powojennych, do roku 2000. Może uda się w przyszłości uzupełnić ten materiał o udostępnione zdjęcia naszych czytelników.
Lata 2012 – 2017
Tym razem organizatorem zabaw w Parku Ołtarzewskim jest Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa. To cykl imprez plenerowych w Parku Ołtarzewskim – „Wianki w Parku Ołtarzewskim”. Pomysłodawcą, autorem projektu, organizatorem był pan Leszek Tokarczyk.
O pierwszych „Wiankach” zorganizowanych pod wdzięcznym hasłem „Park Ołtarzewski – nasz zielony sąsiad” można przeczytać w Informatorze Ożarowskim 6/18 2012 rok.
Tu kilka zdjęć w kolorze:
Organizator czyli Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa ma, podobnie jak zabawy, ponad stuletnią historię. Jest też właścicielem Parku Ołtarzewskiego, w którym te zabawy od ponad stu lat się odbywają.
Jako inicjatywa społeczna organizowało się już w latach 1904-1905 przy parcelacji majątku Stanisława Kierbedzia na osiedle. Od 1913 roku działa jako oficjalna instytucja w oparciu o zatwierdzony przez zaborcze władze rosyjskie Statut.
Założycielami Towarzystwa Miłośników Ołtarzewa byli: Maurycy Tomaszewicz hrabia Zamoyski, inż. Franciszek Antonowicz Tokarski – przemysłowiec, Julian Felicjanowicz Michniewicz – kolegialny sekretarz, pomocnik kontrolera nadwiślańskich państwowych żelaznych dróg, Konstantyn Józef Leopoldowicz Wyrosębowski – kupiec, Ignacy Osipowicz Monowski – właściciel domu (towarzystwo powstało pod zaborem rosyjskim i przy nazwiskach stosowane jest „otczestwo” np. Julian Felicjanowicz Michniewicz to nikt inny jak Julian, syn Felicjana, Michniewicz).
Więcej dowiesz się o TMO na stronie WMOM pod adresem.
Towarzystwo Miłośników Ołtarzewa organizowało „Wianki w Parku Ołtarzewskim” od 2012 do 2016 roku. Plakaty są podobne, zmieniają się atrakcje.
2019 rok
Ożarowska Scena Letnia zaprosiła mieszkańców Ożarowa Mazowieckiego na trzy wydarzenia. Pierwszym była potańcówka z zespołem Sommers.
Tradycja zabaw w Parku Ołtarzewskim trwa. Mamy nadzieję, że ciąg dalszy nastąpi…
Jak pójdę z mężem na spacer do parku, to wszystko mu opowiem 🙂